Ο «ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ»
48
κεια της σουλτανείας του Αβδούλ Μετζίτ. Μετά την ολοκλήρωση της σύνδεσης
η εμπορική εκμετάλλευση όλης της γραμμής περιήλθε στην εταιρεία Jonction
Salonique-Constantinople.
Το ταξίδι με τρένο προϋπέθετε μια σειρά από γραφειοκρατικές διαδικασίες,
αλλά από την άλλη ήταν από τα πιο φτηνά και αγαπημένα μεταφορικά μέσα της
εποχής, λύνοντας μια σειρά από προβλήματα μετακίνησης των ταξιδιωτών, που
δεν ήταν πλέον υποχρεωμένοι να κοιμούνται σε βρόμικα χάνια, να ακολουθούν
πολυέξοδα καραβάνια, ή να γίνονται εύκολος στόχος ληστών.
2
Το
1873
στην Κωνσταντινούπολη, με υπογραφή του Δημήτρη Νικολαΐδη κυκλο-
φόρησε ένα «παράρτημα οθωμανικών κωδίκων», από το οποίο σταχυολογήσαμε
δύο άρθρα σχετικά με τους κανόνες εισόδου και εξόδου των ταξιδιωτών στην
Οθωμανική αυτοκρατορία:
Πας εισερχόμενος, εξερχόμενος ή περιερχόμενος το οθωμανικό κράτος δέον να έχη
διαβατήριον εκδεδομένον παρά της αρμοδίας αρχής.
Όστις δήποτε των υπηκόων, των φίλων και συμμάχων δυνάμεων του οθωμανικού κρά-
τους προτίθεται να εισέλθη εις το οθωμανικόν κράτος, δέον να έχη το παρά της αρ-
μοδίας αυτού αρχής εκδεδομένον διαβατήριον επιθεωρημένον παρ’ ενός των εν τη
αλλοδαπή οθωμανών προξένων ή πρέσβεων ή εν ελλείψει τοιούτου παρά της εγχωρίου
αρχής του αλλοδαπού. Πλην εν τη τελευταία ταύτη περιπτώσει υποχρεούται διελθών
κατόπιν διά μέρους ένθα υπάρχει πρόξενος του οθωμανικού κράτους, να επιθεωρή
παρ’ αυτού το διαβατήριόν του.
3
2. Η ληστεία στην Τουρκία, όπου η ασφάλεια ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, ήταν φαινόμενο πολύ
συνηθισμένο. Κούρδοι, βεδουίνοι, ζεϊμπέκηδες και διάφοροι τοπάρχες (δερεμπέηδες) που
θεωρούσαν τους εαυτούς τους αδικημένους λυμαίνονταν κυριολεκτικά την ύπαιθρο.
Έκλεβαν, σκότωναν και απήγαν πλούσιους, που στη συνέχεια τους άφηναν ελεύθερους ένα-
ντι αδρών χρηματικών λύτρων, ενώ ταυτόχρονα κυριαρχούσαν σε όλα σχεδόν τα χωριά, τα
οποία θεωρούσαν ασφαλή κρησφύγετα. Σε πολλές από τις συγκρούσεις τους με τον τακτικό
τουρκικό στρατό κατάφεραν περιφανείς νίκες σε βάρος του. Συνήθως λήστευαν εμπορικά
καραβάνια αλλά και τρένα, τα οποία ακινητοποιούσαν, ενώ σε πολλές περιοχές της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας επέβαλλαν ακόμη και δικούς τους φόρους.
3. Στα χρόνια του Αβδούλ Χαμίτ τα ταξίδια εκτός Οθωμανικής αυτοκρατορίας πραγματοποιού
νταν με διαβατήρια και εντός με τεσκερέ (αποδεικτικό). Στις αρχές του 20ού αιώνα ο
τεσκερές κόστιζε 5 γρόσια με επιπλέον την τιμή του χαρτοσήμου και το διαβατήριο μισή
λίρα. Όλοι οι οθωμανοί υπήκοοι που ήθελαν να ταξιδέψουν στις επαρχίες του κράτους και
στη Βουλγαρία έπρεπε να έχουν μαζί τους τον σχετικό τεσκερέ. Οι ξένοι υπήκοοι έπρεπε να
προμηθευτούν από το προξενείο τους ειδική άδεια (ιλμιχαμπέρ), με την οποία στη συνέχεια
μπορούσαν από το σχετικό γραφείο να παραλάβουν το διαβατήριό τους. Τη στιγμή της
αναχώρησής του ο ταξιδιώτης όφειλε να επιδείξει το διαβατήριο ή τον τεσκερέ του στο
γραφείο της αστυνομίας, στην αποβάθρα του τελωνείου, στον Γαλατά, απ’ όπου θα έπαιρνε
«σημείωση άνευ ουδεμιάς πληρωμής».