Μάνη

Π Α Τ Ρ Ι Κ Λ Η Φ Ε Ρ Μ Ο Ρ 16 «Φυσικά είναι Οβριοί» του φώναξε με θυμό ο Αρκάδας. «Όλοι οι χωριάτες στην Αναβρυτή και την Τρύπη είναι Οβριοί. Από πάντα ήταν». Τώρα οι καθρεφτισμένοι άντρες είχαν σκάσει στα γέλια, στην ιδέα αυτών των δύο σημιτικών χωριών πάνω στον Ταΰγετο. Ήταν εκπληκτική πληροφορία. Δεν είχα ακούσει ποτέ για Εβραίους στην Πελοπόννησο. Οι μόνοι Εβραίοι στην Ελλάδα, απ’ όσο ήξερα, ήταν οι Σεφαραδίτες στον βορρά –στη Θεσσαλο­ νίκη, σε μερικές πόλεις της ηπειρωτικής χώρας, όπως τα Γιάν­ νενα, η Νάουσα, η Πρέβεζα και η Άρτα, και σε μερικά νησιά–, που μιλούσαν ισπανικά του δέκατου πέμπτου αιώνα και ισπα­ νοεβραϊκά, τα Λαντίνο. Η ιστορία τους είναι πολύ γνωστή. Διώ­ χθηκαν από την Ισπανία το 1492 από τον Φερδινάνδο και την Ισαβέλλα, και ο σουλτάνος τούς πρόσφερε φιλοξενία στις περιο­ χές της Κωνσταντινούπολης και της Θεσσαλονίκης, όπως τους είχαν επιτρέψει οι Μέδικοι να ριζώσουν και να πληθύνουν στο Γκροσέτο και το Λιβόρνο. Δεν υπάρχει αντισημιτικό αίσθημα στους Έλληνες: στους έλληνες επιχειρηματίες αρέσει να πιστεύουν ότι μπορούν να ξεπεράσουν σε πονηριά οποιονδήποτε Εβραίο, καθώς κι Αρμένη· και στο θέατρο σκιών του Καραγκιόζη οι εβραϊ­ κές φιγούρες είναι φιλικά γελοίες μορφές με καφτάνι, μυτερό γένι κι ονόματα όπως Ιακώβ και Μωυσής, που μινυρίζουν με­ ταξύ τους χιουμοριστικά σε σπασμένα ελληνικά με ένρινη προ­ φορά. Ο αριθμός τους ελαττώθηκε αμείλικτα με τη γερμανική Κατοχή. Ρώτησα αν οι χωριάτες της Αναβρυτής μιλούσαν ισπανικά. Το καθρέφτισμα ενός παπά έσκυψε μπρος πλαταγίζοντας τη γλώσσα αρνητικά: ήταν ο πιο μαλλιαρός άνθρωπος που ’χω δει. (Τι δουλειά έχει εδώ; αναρωτήθηκα. Οι ορθόδοξοι κληρικοί απα­ γορεύεται να ξυρίζονται και να κουρεύονται.) Δύο σκοτεινά μά