Γραπτός λόγος: Γλώσσα & Λογοτεχνία για το Λύκειο και τις Πανελλαδικές

1 ο ΓΛΩΣΣΑ • ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ • ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ ΕΙΔΗ ΜΕΡΟΣ | 42 | || ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ κότητα κι από κάποιες αντιδράσεις θεατών που έπιασε τ’ αυτί μου ή το μάτι μου, θα μεταχειριστώ ωμή γλώσσα. Θα πω ότι η ψυχή του Ρωμιού δεν έχει βάθος. Έχει όλες τις αρετές του κόσμου αν θέλετε, αλλά βάθος δεν έχει. Το μετράει κανένας στην αί­ σθησή μας του Χρόνου ιδιαίτερα, και για τούτο ο Τσέχωφ μάς γίνεται πολύ διαφωτι­ στικός. | Άγγελος Τερζάκης, Οι απόγονοι του Κάιν , Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1972, σ. 90-1 Η ερώτηση στο τέλος της πρώτης παραγράφου αποτελεί το εφαλτήριο για τη μετάβα- ση στην επόμενη, στο τέλος της οποίας («Και να […] διαφωτιστικός») δίδεται η απάντηση (= οι Νεοέλληνες συγχέουν το θέατρο με το αναψυκτήριο, την ψυχαγωγία με τη διασκέ- δαση). γ. Κατάσταση-διάθεση Ουσιαστικότερη κρίνεται η ερώτηση όταν: Ι. Εκφράζει πραγματική άγνοια, ολοκληρωτική ή μερική, πάνω σε ένα ζήτημα και ζητεί- ται να καλυφθεί. Ενέχει καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, είναι ουδέτερη. Π.χ.: • Έλαβες μέρος στη μάχη του Σκρα; – Ναι, έλαβα. • «Εμείς νομίζουμε ότι φόβος είναι η προσδοκία κάποιου μελλοντικού κακού. Ή δεν είναι έτσι; Έχεις την ίδια γνώμη με μας, Λάχη;» ΙΙ. Εκφράζει διαθέσεις (καταστάσεις): απορία, αμηχανία, θαυμασμό, επίπληξη, εντολή. Π.χ.: • Είδατε πόσο ωραία είναι η κόρη μου; (εκφράζει θαυμασμό. Αντί αναφωνήσεως). • Καλά, δε σου είπε ότι σου παρήγγειλα να έρθεις; (απορία). • Πώς να τα βγάλω πέρα, Θεούλη μου; (αμηχανία). • Δε σου είπα να μην ξαναενοχλήσεις την κόρη του γείτονα; (επίπληξη). • Άνθρωποι δυστυχισμένοι, πότε θα ξυπνήσετε από τον μακρόχρονο ύπνο σας; (εντολή-επιταγή = ξυπνήστε!). δ. Επικοινωνιακό μέσο Μια ερώτηση ανοίγει διαύλους επικοινωνίας με τον αναγνώστη, πρόσφορους για να ανα- φλέξουν το ενδιαφέρον του, να προκαλέσουν την προσοχή του, να τον καταστήσουν συνοδοιπόρο στο ταξίδι του προβληματισμού του συγγραφέα, ακόμα και να τον «ρυ- μουλκήσουν» στις ιδέες του. Βέβαια, εδώ δεν απουσιάζει το στοιχείο της θεατρικότητας- δραματοποίησης, που προσδίδει στον λόγο αμεσότητα, ζωντάνια, ζωηρότητα. Π.χ.: • (Απόστολος Παύλος) Ίσκιος κάλλιο παρά μορφή. Τόσα και τόσα έχουν γραφεί γι’ αυτόν κι’ όμως δεν τον φωτίζουν· φωτίζουν μόνο τους συντάκτες τους: πώς τον βλέπουν, τι τους λέει, πώς τον