Προβλήματα στον παράδεισο

40 / ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ Οι άνθρωποι δεν εξεγείρονται όταν «η κατάσταση είναι στ’ αλήθεια άσχημη», αλλά όταν διαψεύδονται οι προσδοκίες τους. Η Γαλλική Επανάσταση εκδηλώθηκε αφού επί δεκαετίες ο βασι- λιάς και οι ευγενείς έχαναν βαθμιαία τον έλεγχο της εξουσίας· η αντικομμουνιστική εξέγερση στην Ουγγαρία το 1956 ξέσπασε ύστερα από δύο χρόνια πρωθυπουργίας του Nagy Imre και ύστε- ρα από (σχετικά) ελεύθερες αντιπαραθέσεις μεταξύ των διανο- ουμένων· ο λαός εξεγέρθηκε το 2011 στην Αίγυπτο επειδή υπό τον Mubarak είχε υπάρξει κάποια οικονομική πρόοδος, η οποία συνετέλεσε στην άνοδο μιας ολόκληρης τάξης μορφωμένων νέων που συμμετείχαν στην οικουμενική ψηφιακή κουλτούρα. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κινέζοι κομμουνιστές είναι δικαιολογημένα πανικόβλητοι, ακριβώς επειδή σήμερα οι Κινέζοι ζουν κατά μέσο όρο σημαντικά καλύτερα απ’ ό,τι πριν από σαράντα χρόνια, αλλά έχουν ξεσπάσει κοινωνικοί ανταγω- νισμοί (ανάμεσα στους νεόπλουτους και τους υπόλοιπους Κινέ- ζους) και επιπλέον οι προσδοκίες των ανθρώπων είναι γενικά πολύ μεγαλύτερες. Αυτό είναι το πρόβλημα που συνδέεται με την ανάπτυξη και την πρόοδο. Αυτές είναι πάντα άνισες, οδηγούν σε νέες αστάθειες και σε νέους ανταγωνισμούς, γεννούν νέες προσδοκίες που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν. Στην Τυνησία ή την Αίγυπτο πριν από την Αραβική Άνοιξη οι περισσότεροι άν- θρωποι ζούσαν πιθανόν λίγο καλύτερα απ’ ό,τι πριν από δεκαε- τίες, αλλά τα κριτήρια με τα οποία υπολόγιζαν την ικανοποίησή τους (ή μάλλον τη δυσαρέσκειά τους) ήταν πολύ υψηλότερα. Ναι, λοιπόν, το περιοδικό Spectator , ο Ridley, ο Pinker και οι συνοδοιπόροι τους έχουν καταρχήν δίκιο, όμως τα γεγο- νότα στα οποία δίνουν έμφαση δημιουργούν συνθήκες για εξέγερση και επανάσταση. Η ιστορία (που ίσως δεν είναι αλη- θινή) για τον αριστερό κεϊνσιανό οικονομολόγο John Galbraith