Προβλήματα στον παράδεισο

ΔΙΑΓΝΩΣΗ HORS D’OEUVRE? / 41 είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα λάθους που πρέπει να αποφύγουμε. Πριν από ένα ταξίδι του στην ΕΣΣΔ στα τέλη της δεκαετίας του 1950 έγραφε στον αντικομμουνιστή φίλο του Sidney Hook: «Μην ανησυχείς, δεν θα με σαγηνεύσουν οι Σοβιετικοί ώστε να επιστρέψω ισχυριζόμενος ότι έχουν σοσιαλισμό!». Ο Hook του απάντησε αμέσως: «Μα ακριβώς αυτό με ανησυχεί, ότι θα επιστρέψεις λέγοντας ότι η ΕΣΣΔ ΔΕΝ είναι σοσιαλιστική!». Ο Hook ανησυχούσε για την αφελή υπεράσπιση της καθαρότητας της έννοιας του σοσιαλισμού, της αδιαμφισβήτητης ιδέας ότι, αν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά στην οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας, αυτό δεν ακυρώνει την ίδια την ιδέα, σημαίνει απλώς ότι αυτή δεν εφαρμόζεται σωστά. Δεν διακρίνετε την ίδια αφέλεια στους σημερινούς φονταμενταλιστές της αγοράς; Όταν σε μια πρό- σφατη συζήτηση στη γαλλική τηλεόραση ο Guy Sorman ισχυ- ρίστηκε ότι η δημοκρατία και ο καπιταλισμός πηγαίνουν ανα- γκαστικά χέρι χέρι, δεν μπόρεσα να αντισταθώ και του έθεσα την προφανή ερώτηση: «Και η σημερινή Κίνα;». Ο Sorman αντέδρασε αμέσως: «Στην Κίνα δεν υπάρχει καπιταλισμός!». Για τον φανατικά φιλοκαπιταλιστή Sorman, αν μια χώρα δεν είναι δημοκρατική, αυτό σημαίνει απλώς ότι δεν είναι πραγ- ματικά καπιταλιστική, αλλά εφαρμόζει μια παραμορφωμένη εκδοχή του καπιταλισμού, κατά τον ίδιο τρόπο που για κά- ποιον δημοκράτη κομμουνιστή ο σταλινισμός ήταν απλώς μια μη αυθεντική μορφή κομμουνισμού. Δεν είναι δύσκολο να εντοπίσουμε το λάθος. Είναι το ίδιο με το πασίγνωστο ανέκ- δοτο: «Η αρραβωνιαστικιά μου δεν αργεί ποτέ στα ραντεβού, επειδή, αν αργήσει, δεν θα είναι πια αρραβωνιαστικιά μου!». Οι απολογητές της ελεύθερης αγοράς ερμηνεύουν την κρίση του 2008 με τον ίδιο τρόπο. Η αιτία της κρίσης δεν ήταν η