Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου

YΠΟΓΑΙΑ 26 ένας τερματικός σταθμός, εξερευνώντας τους «ορόφους» που υπάρχουν κάτω από την επιφάνεια. «Η κάθοδος νεύει / όπως ένευσε η άνοδος» έγραψε σ’ ένα από τα τελευταία του ποιήματα ο Γουίλιαμ Κάρλος Γουί- λιαμς. Χρειάστηκε να φτάσω στο δεύτερο μισό της ζωής μου για να καταλάβω εν μέρει τι εννοούσε ο Γουίλιαμς. Στην υπογαία έχω δει πράγματα που ελπίζω να μην τα λησμονήσω ποτέ – και πράγματα που εύχομαι να μην τα είχα δει. Αυτό που πίστευα πως θα ήταν το λιγότερο ανθρώπινο βιβλίο μου, έχει γίνει αυτό το οποίο απευθύνεται περισσό- τερο σ’ όλους, διαπιστώνω έκπληκτος. Αν η εικόνα στο κέντρο πολλών απ’ όσα έχω γράψει πρωτύτερα είναι αυτή του ποδιού του πεζοπόρου, που σηκώνεται και πατά στη γη, η εικόνα στην καρδιά τούτων των σελίδων είναι αυτή του ανοιγμένου χεριού που απλώνεται για να χαι- ρετήσει, να συμπονέσει ή ν’ αφήσει ένα σημάδι. Εδώ και κάποιο καιρό δεν λέει να φύγει από το μυαλό μου η εικόνα που έχουν οι Σαάμι για την υπογαία ως τέλεια αντιστροφή της ανθρώ- πινης σφαίρας, με το έδαφος να είναι πάντα ο άξονας συμμετρίας, έτσι ώστε «τα πόδια των νεκρών, που πρέπει να βαδίζουν αναποδογυρισμέ- νοι, αγγίζουν αυτά των ζωντανών, που στέκουν όρθιοι». Η οικειότητα τούτης της στάσης με συγκινεί – νεκροί και ζωντανοί να στέκονται πέλμα με πέλμα. Βλέποντας φωτογραφίες εκείνων των πρώτων σημαδιών από χέρια, που αφέθηκαν στα τοιχώματα των σπηλαίων του Μαλτραβιέσο, του Λασκό ή του Σουλαγουέσι, φαντάζομαι να βάζω τη δική μου χούφτα πάνω ακριβώς στο περίγραμμα που άφησαν κείνοι οι ανώνυμοι δημιουρ- γοί. Φαντάζομαι επίσης να νιώθω ένα ζεστό χέρι να πιέζει μέσ’ από την κρύα πέτρα, να αγγίζει το δικό μου, ακροδάχτυλο μ’ ακροδάχτυλο, σε μια συνάντηση ανοιχτών χεριών μέσ’ από τους αιώνες. Λίγο προτού αρχίσω τα ταξίδια που εξιστορούνται εδώ, μου δόθηκαν δύο αντικείμενα. Το καθένα ήρθε με ένα αίτημα, και ήταν προϋπόθεση στη δωρεά τούτων των αντικειμένων το να συμφωνήσω να ικανοποιή­ σω αυτά τα αιτήματα. Το πρώτο αντικείμενο είναι μια διπλοκαλουπωμένη μπρούντζινη κασετίνα από δύο διαφορετικά κρατερώματα, σε μέγεθος αυγού κύκνου,