Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου

ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΝΤΑΣ 23 Ο «βαθύς χρόνος» είναι αυτός της υπογαίας. Ο βαθύς χρόνος είναι οι ιλιγγιώδεις εκτάσεις γήινης ιστορίας που απλώνονται μακριά από την παρούσα στιγμή. Ο βαθύς χρόνος υπολογίζεται με μονάδες που μπροστά τους η ανθρώπινη στιγμή δείχνει ασήμαντη: εποχές και αιώ- νες, αντί για λεπτά και χρόνια. Ο βαθύς χρόνος μετριέται από την πέτρα, τον πάγο, τον σταλακτίτη, το ίζημα στον θαλάσσιο πυθμένα, την κίνηση των τεκτονικών πλακών. Ο βαθύς χρόνος ανοίγεται στο μέλλον, καθώς και στο παρελθόν. Η Γη θα σκοτεινιάσει όταν ο ήλιος εξαντλήσει το καύσιμό του σε περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια. Στεκόμαστε, με δάχτυλα και φτέρνες, σ’ ένα χείλος. Μια επικίνδυνη βολή μπορεί να γεννηθεί από τον βαθύ χρόνο. Μια ηθική λωτοφάγων γνέφει. Τι σημασία έχει η συμπεριφορά μας, όταν ο Homo sapiens θα έχει εξαφανιστεί από τη Γη μέσα σ’ ένα ανοιγοκλείσι- μο του γεωλογικού ματιού; Ιδωμένη από τη σκοπιά μιας ερήμου ή ενός ωκεανού, η ανθρώπινη ηθική δείχνει γελοία – συνθλίβεται έως την ασημαντότητα. Οι ισχυρισμοί περί αξιών δείχνουν ανώφελοι. Μια ισο- πεδωτική οντολογία μάς έλκει: όλη η ζωή είναι εξίσου ασήμαντη μπρο- στά στον τελικό όλεθρο. Η εξαφάνιση ενός είδους ή ενός οικοσυστή- ματος έχει μηδαμινή σημασία μπροστά στους κύκλους διάβρωσης κι αποκατάστασης του πλανήτη. Θα πρέπει να αντισταθούμε σε μια τέτοια συλλογιστική αδράνειας· για την ακρίβεια, θα πρέπει να προωθούμε το αντίθετό της – τον βαθύ χρόνο ως ριζοσπαστική σκοπιά, που μας ωθεί στη δράση κι όχι στην απάθεια. Γιατί το να σκεφτόμαστε με όρους βαθέος χρόνου μπορεί να γίνει μέσο όχι για να δραπετεύσουμε από το ταραγμένο παρόν μας, αλλά για να το φανταστούμε ξανά, αναιρώντας ό,τι άπληστο κι οργι- σμένο έχει μες στη βιάση του, με πιο αργές ιστορίες πλασίματος και καταστροφής. Στην καλύτερή της όψη, η συναίσθηση του βαθέος χρό- νου θα μπορούσε να μας βοηθήσει να δούμε τους εαυτούς μας ως μέρος ενός πλέγματος δώρων, κληρονομιάς και κληροδοτημάτων, που εκτεί- νεται σε εκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν και το μέλλον, οδηγώντας μας να αναλογιστούμε τι αφήνουμε πίσω μας για τις εποχές και τα όντα που έπονται. Ιδωμένα από τη σκοπιά του βαθέος χρόνου, πράγματα που πρωτύ-