Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου

YΠΟΓΑΙΑ 22 λον ως ένα συμβάν σε εξέλιξη, που οι πιο ευάλωτοι το βιώνουν με τη μεγαλύτερη δριμύτητα. Ο χρόνος είναι ολότελα εξαρθρωμένος – κι ο τόπος επίσης. Πράγματα που θα έπρεπε να έχουν μείνει θαμμένα βγαί- νουν απρόσκλητα στην επιφάνεια. Αντιμέτωποι με μια τέτοια ανάδυση, δεν μπορούμε να στρέψουμε αλλού το βλέμμα μας, γιατί μας κατακυ- ριεύει η αισχρότητα τούτης της εισβολής. Στην Αρκτική, αρχαία κοιτάσματα μεθανίου διαρρέουν μέσ’ από «πα- ράθυρα» στη γη, που άνοιξαν με την τήξη του μόνιμου στρώματος πάγου. Σπόρια άνθρακα απελευθερώνονται από πτώματα ταράνδων θαμμένα σε έδαφος κάποτε παγωμένο και τώρα εκτεθειμένο από τη διάβρωση και τη ζέστη. Στα δάση της ανατολικής Σιβηρίας ένας κρατήρας χάσκει καθώς το έδαφος μαλακώνει, καταπίνοντας δεκάδες χιλιάδες δέντρα κι αποκα- λύπτοντας στρώματα 200.000 χρόνων: οι ντόπιοι Γιακούτοι τον αποκα- λούν «πύλη για τον κάτω κόσμο». Καθώς υποχωρούν οι παγετώνες στις Άλπεις και τα Ιμαλάια, φανερώνονται τα πτώματα όσων είχαν σκεπάσει οι πάγοι τους δεκαετίες νωρίτερα. Σε όλη τη Βρετανία, με τους πρόσφα- τους καύσωνες έχουν αχνοφανεί αποτυπώματα αρχαίων κτισμάτων –ρω- μαϊκών παρατηρητήριων, νεολιθικών περίβολων– όμοια με σημεία κοπής σε χαρτί όταν τα βλέπεις από ψηλά: η ξηρασία ως ακτινογραφία, με το βυθισμένο παρελθόν της γης να αναδύεται σαν φρυγμένη απόκοσμη παρουσία. Στο σημείο που ο ποταμός Έλβας κυλά μέσ’ από την Τσεχία, η καλοκαιρινή στάθμη του νερού έπεσε πρόσφατα τόσο, που ξεσκεπά- στηκαν «πέτρες του λιμού» – μεγάλοι λαξεμένοι λίθοι που ήταν εκεί επί αιώνες για να θυμίζουν ξηρασίες και να προειδοποιούν για τις συνέπειές τους. Μια από τις πέτρες του λιμού φέρει την επιγραφή « Wenn du mich siehst, dann weine »: «Αν με δεις, κλάψε». Στη βορειοδυτική Γροιλανδία μια ψυχροπολεμική αμερικανική βάση πυραύλων, σφραγισμένη κάτω από το παγοκάλυμμα πριν από πενήντα χρόνια, με εκατοντάδες χιλιάδες γαλόνια χημικών ρύπων μέσα, έχει αρχίσει να κινείται προς το φως. «Το πρόβλημα» γράφει η αρχαιολόγος Ντόρα Πετουρσντότιρ «δεν είναι ότι πράγματα θάβονται βαθιά στις στρώσεις – αλλά ότι αντέχουν, ζουν πε- ρισσότερο από μας, και γυρνούν σ’ εμάς με μια δύναμη που δεν συνει- δητοποιούσαμε ότι έχουν… μια σκοτεινή δύναμη “κοιμισμένων γιγά- ντων”», αφυπνισμένων από τον ύπνο τους μέσα στον βαθύ χρόνο.