Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου

ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΝΤΑΣ 21 μια κατάσταση που επίσης ασκούσε πάνω μου μια ισχυρή αφηγηματι- κή έλξη – και την ασκεί ακόμη. Ο Κόλιν δεν μπορούσε να κινηθεί κι εγώ δεν μπορούσα να σταματήσω να διαβάζω. Η αποστροφή για την υπογαία είναι κρυμμένη και στη γλώσσα την ίδια. Σε πολλές από τις μεταφορές που χρησιμοποιούμε, το ύψος υμνεί- ται ενώ το βάθος περιφρονείται. Χίλιες φορές καλύτερο να είσαι «ανε- βασμένος» ή «στα πάνω σου» παρά «πεσμένος» ή «στα κάτω σου». «Κα- ταστροφή» σημαίνει κυριολεκτικά «στροφή προς τα κάτω». Μια προκα- τάληψη απέναντι στο βάθος διαπερνά επίσης όλες τις κοινές συμβάσεις που αφορούν την παρατήρηση και την αναπαράσταση. Στο βιβλίο του Vertical [ Κάθετο ], ο Στίβεν Γκρέιαμ περιγράφει την κυριαρχία αυτού που αποκαλεί «επίπεδη παράδοση» στη γεωγραφία και τη χαρτογραφία, και την «ως επί το πλείστον οριζόντια κοσμοθεωρία» που έχει προκύψει. Δυσκολευόμαστε να ξεφύγουμε από την «κατηγορηματικά επίπεδη οπτι- κή» στην οποία είμαστε συνηθισμένοι, υποστηρίζει ο Γκρέιαμ – και το θεωρεί αυτό εξίσου πολιτική και αντιληπτική αποτυχία, γιατί μας κάνει να μην προσέχουμε τα υπόγεια δίκτυα εξαγωγής, εκμετάλλευσης και διάθεσης, που στηρίζουν τον κόσμο της επιφάνειας. Ωστόσο, για πολλούς λόγους έχουμε την τάση να γυρίζουμε την πλάτη σ’ ό,τι βρίσκεται από κάτω. Αλλά τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, είναι ανάγκη να κατανοήσουμε την υπογαία. «Ανάγκασε τον εαυτό σου να δει πιο επίπεδα» προστάζει ο Ζορζ Περέκ στο Χορείες χώρων . «Ανάγκασε τον εαυτό σου να δει πιο βαθιά» θα αντέλεγα. Η υπογαία είναι ζωτικής σημασίας για τις υλικές δομές της σύγχρονης ύπαρξής μας, καθώς και για τις μνήμες, τους μύθους και τις μεταφορές μας. Είναι ένα πεδίο που καθημερινά λογαριάζουμε και καθημερινά μας διαμορφώνει. Ωστόσο διστάζουμε να αναγνωρίσουμε την παρουσία της υπογαίας στην καθημερινή μας ζωή, ή να αναγνωρίσουμε τις ανη- συχητικές της μορφές στη φαντασία μας. Η «επίπεδη οπτική» μας δείχνει όλο και πιο ανεπαρκής για τους βαθείς κόσμους όπου κατοικούμε και για την κληρονομιά που αφήνουμε στον βαθύ χρόνο. Τώρα ζούμε στο Ανθρωπόκαινο, μια εποχή τεράστιας και συχνά τρομαχτικής αλλαγής σε πλανητική κλίμακα, όπου η «κρίση» υπάρχει όχι ως ένας αέναα μετατιθέμενος μελλοντικός Αρμαγεδώνας, αλλά μάλ-