Υπογαία: Ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου

YΠΟΓΑΙΑ 20 ή να ιδωθούν ανοιχτά: απώλεια, οδύνη, τα σκοτεινά βάθη του νου, κι αυτό που η συγγραφέας Ιλέιν Σκέρι αποκαλεί «βαθύ υπόγειο γεγονός» του σωματικού πόνου. Υπάρχει μια μακρά πολιτιστική ιστορία απέχθειας για τα υπόγεια μέρη, που τα σχετίζει με το «τρομερό σκοτάδι μέσα στον κόσμο», για να χρησιμοποιήσω τη φράση του Κόρμακ ΜακΚάρθι. Φόβος κι αποστροφή είναι οι συνηθισμένες αντιδράσεις σε τέτοια περιβάλλοντα· χώμα, θνη- τότητα και σκληρή εργασία είναι οι κυρίαρχες συνδηλώσεις. Η κλειστο- φοβία είναι σίγουρα η πιο έντονη απ’ όλες τις κοινές φοβίες. Έχω προ- σέξει συχνά πώς η κλειστοφοβία –πολύ περισσότερο από τον ίλιγγο– διατηρεί την ανησυχητική της δύναμη ακόμα κι όταν βιώνεται έμμεσα, ως αφήγηση ή περιγραφή. Ακούγοντας ιστορίες εγκλεισμού κάτω από τη γη, οι άνθρωποι ταράζονται, τραβιούνται, κοιτούν προς το φως – σά- μπως οι λέξεις, από μόνες τους, να μπορούσαν να τους περιορίσουν. Θυμάμαι ακόμη να διαβάζω δέκα χρονών, στο μυθιστόρημα The Weirdstone of Brisingamen [ Η περίεργη πέτρα του Μπριζινγκάμεν ], πώς τα δύο παιδιά ξέφυγαν από τον κίνδυνο κατεβαίνοντας μέσ’ από τις στοές του ορυχείου που διασχίζουν όλο το ψαμμιτικό ύψωμα του Όλντερλι Ετζ στο Τσέσαϊρ. Βαθιά στο Όζντερλι Έτζ, το αγκάλιασμα της πέτρας γίνεται τόσο σφιχτό, που απειλεί να τους παγιδεύσει: Ήταν ξαπλωμένοι φαρδιοί πλατιοί, με τα τοιχώματα, το δάπεδο και την οροφή να κολλάνε πάνω τους σαν δεύτερο δέρμα. Το κεφάλι τους ήταν στραμμένο πλάγια, γιατί σ’ οποιαδήποτε άλλη θέση η οροφή πίεζε το στό- μα τους μες στην άμμο και δεν μπορούσαν να πάρουν ανάσα. Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουν ήταν να τραβούν με τα ακροδάχτυλα και να σπρώχνουν με τα δάχτυλα των ποδιών, μιας και ήταν ολωσδιόλου αδύνα- τον να κάμψουν έστω και λίγο τα πόδια τους, κι αν λύγιζαν τους αγκώνες, κινδύνευαν να σφηνώσουν τα χέρια τους κάτω από το κορμί τους. Κι ύστε- ρα οι φτέρνες [του Κόλιν] σφήνωσαν στην οροφή: δεν μπορούσε να σα- λέψει ούτε πάνω ούτε κάτω, και το χείλος του βράχου μπηγόταν στα καλά- μια του, ώσπου φώναξε από τον πόνο. Όμως δεν μπορούσε να κινηθεί… Αυτά τα αποσπάσματα ένιωσα να μου σφίγγουν την καρδιά και τα πνευμόνια. Και, διαβάζοντάς τα ξανά τώρα, νιώθω το ίδιο. Όμως ήταν