Υλικός κόσμος

ED CONWAY 48 ασβεστόλιθο. Αυτές είναι μερικές από τις ακαθαρσίες που βρίσκει κα- νείς συχνά στην παραλιακή άμμο. Όπως αποδεικνύεται, οι Φοίνικες είχαν ανακαλύψει τυχαία την τέ- λεια άμμο για την υαλουργία. Η αναλογία πυριτίου προς ασβέστιο ήταν τέτοια που, αν προσέθετες λίγο νάτρο στο μείγμα και το θέρμαινες αρκετά, το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν αυτό που σήμερα αποκαλούμε κοινό γυαλί. Πέρα από το πυρίτιο, υπήρχε ανθρακικό νάτριο (το βασι- κό συστατικό του νάτρου) ως συλλίπασμα και μια μικροποσότητα ασβέ- στη, που ενδυνάμωσαν την τελική δομή. Η δομή του γυαλιού είναι ειλικρινά ένα χάος. Όσο καθαρό και δια­ φανές κι αν φαίνεται στα μάτια μας, σε μοριακό επίπεδο το γυαλί μοιά- ζει περισσότερο με μια τυχαία μάζα από άτομα. Ο τεχνικός όρος για το χάος αυτό αλλάζει ανάλογα με το ποιον θα ρωτήσεις: για κάποιους επιστήμονες, το γυαλί είναι ένα «άμορφο στερεό», ενώ για άλλους είναι ένα «υπέρψυκτο υγρό». Θεωρητικά είναι τόσο υγρό όσο και στερεό, με δεδομένη όμως τη συμπεριφορά του στην πράξη, περισσότερο το δεύ- τερο παρά το πρώτο. Σε αντίθεση με τη συμβατική σοφία, όταν βρίσκε- ται σε θερμοκρασία δωματίου, το γυαλί δεν συμπεριφέρεται καθόλου σαν υγρό, έστω ιδιαίτερα παχύρρευστο, όσος χρόνος κι αν περάσει (αν και μπορεί να αρχίσει να «ιδρώνει» αν το μείγμα του δεν διαθέτει αρ- κετό ασβέστη). Τα στραβά εκείνα τζάμια που βλέπουμε στα παλιά βιτρό παράθυρα των εκκλησιών, πιο χοντρά στο κάτω μέρος τους απ’ ό,τι στο πάνω, δεν γίνονται έτσι επειδή το γυαλί παθαίνει καθίζηση με το πέ- ρασμα του χρόνου. Εκτός αν στην εκκλησία έχουν αναπτυχθεί θερμο- κρασίες που ξεπερνούσαν τους 400 βαθμούς Κελσίου, το πιο πιθανόν είναι ότι η ασυμμετρία οφείλεται στο γεγονός πως έτσι φυσήθηκαν και στερεοποιήθηκαν εξαρχής τα τζάμια. Επίπεδο γυαλί κατασκευάσαμε για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, και χρειάστηκε να φτάσουμε ως τα μέσα του 20ού για να φτιάξουμε πραγματικά επίπεδα, λεπτά παράθυρα. Το παράδοξο είναι ότι, παρόλο που το γυαλί είναι ένα από τα πα- λιότερα τεχνητά υλικά, οι επιστήμονες δυσκολεύονται ακόμη να εξη- γήσουν γιατί συμπεριφέρεται έτσι. Το γυαλί μοιάζει να αψηφά τους περισσότερους μοριακούς νόμους. Όπως το έθεσε ένας υαλουργός, το γυαλί δεν είναι υλικό· είναι κατάσταση. Είναι περισσότερο επίθετο