Υλικός κόσμος

ΥΛΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 45 κών, εκείνοι που έχαναν την όρασή τους αναγκάζονταν να αποσυρθούν από την εργασία πιο νέοι, χάρη όμως στους αμφίκυρτους φακούς που τοποθετούνταν σε σκελετούς γυαλιών, εκατομμύρια άνθρωποι επιμή- κυναν την εργασιακή τους ζωή. Κανείς δεν αμφισβητεί τη σημασία καινοτόμων τεχνολογιών όπως η τυπογραφία. Πολλοί όμως παραγνω- ρίζουν τη σημασία του γεγονότος πως η έλευσή της συνέπεσε με την καινούργια μαζική αγορά για γυαλιά όρασης, που επέτρεψαν σε μεγά- λο ποσοστό του εγγράμματου πληθυσμού να διαβάζει. Οι φακοί των γυαλιών όρασης και τα πρίσματα επέτρεψαν σε επι- στήμονες όπως ο Ρόμπερτ Χουκ και ο Άντονι Βαν Λέβενχουκ να εφεύ- ρουν τα πρώτα μικροσκόπια στον πλανήτη και να ανακαλύψουν έναν κόσμο που κανείς δεν γνώριζε ότι υπάρχει. Χάρη σε αυτά τα γυάλινα εργαλεία μάθαμε για την ύπαρξη των βακτηρίων και για την αναπαρα- γωγή των κυττάρων. Τα γυάλινα θερμοκήπια επέτρεψαν στους Ευρω- παίους καλλιεργητές να δαμάσουν τις εποχές του χρόνου. Η έλευση των γυάλινων καθρεφτών –πριν από τους οποίους οι άνθρωποι ήταν αναγκασμένοι να χρησιμοποιούν γυαλισμένες μεταλ- λικές επιφάνειες, που αντανακλούσαν μόλις το ένα πέμπτο του φωτός– επέτρεψε ξαφνικά στους καλλιτέχνες της Αναγέννησης να δουν τον κόσμο από μια διαφορετική προοπτική. Αρκεί να διαβάσουμε τις ανα- μνήσεις των μεγαλύτερων αυθεντιών της εποχής, όπως του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, και θα διαπιστώσουμε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε το καινούργιο αυτό αντικείμενο. Ο καθρέφτης, έγραψε ο Λεονάρντο, ήταν ο «μάστορας των ζωγράφων», που χρησίμευε ως εργαλείο αναφοράς όταν ζωγράφιζαν αντικείμενα. Υπάρχει μάλιστα και μια σχολή σκέψης, με πιο γνωστό εκπρόσωπο τον ζωγράφο Ντέιβιντ Χόκνεϊ, που λέει πως πολλά από τα έργα των Παλιών Δασκάλων ήταν εφικτά μόνο χάρη σε οπτικά βοηθήματα όπως οι φακοί και οι κυρτοί καθρέπτες. 7 Πρόκειται άραγε για σύμπτωση που η Αναγέννηση έλαβε χώρα στις ίδιες τοποθεσίες όπου διατίθεντο φτηνοί και αποτελεσματικοί καθρέφτες – δηλαδή στη βόρεια Ιταλία και την Ολλανδία; Πρόκειται για σύμπτω- ση που οι χώρες που ενστερνίστηκαν την υαλουργία ήταν οι ίδιες στις οποίες πραγματοποιήθηκε ο Διαφωτισμός και κατόπιν η Βιομηχανική Επανάσταση, ενώ αντιθέτως οι περιοχές που εγκατέλειψαν ή αγνόησαν