Υλικός κόσμος

ΥΛΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 41 φεί και το περιβάλλον διατρέχει μεγάλο κίνδυνο εξαιτίας μιας πρώτης ύλης που μοιάζει να βρίσκεται παντού. Δεν έχει όμως νόημα να λέμε ότι βρίσκεται παντού, διότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι άμμου και ο καθένας έχει τα δικά του χα- ρακτηριστικά. Ενώ η περισσότερη άμμος αποτελείται από πυρίτιο, κά- ποια είδη, και ειδικά αυτά με το λευκό χρώμα στις τροπικές παραλίες, αποτελούνται κυρίως από κάτι άλλο: τα απομεινάρια κοχυλιών και κοραλλιών. Αν μάλιστα βρεθείτε σε μια ανέγγιχτη παραλία της Καραϊ- βικής ή της Χαβάης, οι πιθανότητες λένε πως πατάτε με τα πόδια σας πάνω στα περιττώματα παπαγαλόψαρων: τα ψάρια αυτά τρώνε τα κο- ράλλια, απομυζούν τα θρεπτικά στοιχεία και αφοδεύουν το εναπομείναν ανθρακικό ασβέστιο στον βυθό. Σε γενικές γραμμές, όσο λευκότερη και θερμότερη είναι η παραλία, τόσο πιο πιθανόν είναι να έχει μεταβολιστεί από παπαγαλόψαρα. Το ζήτημα της σύστασης της άμμου δεν έχει μόνο θεωρητική σημα- σία. Οι γεωλόγοι διαθέτουν μια κλίμακα ονόματι Ούντεν-Γουέντγουερθ, η οποία ορίζει ότι κάθε στέρεος κόκκος με δεδομένη διάμετρο (μεταξύ 0,0625 και 2 χιλιοστών) είναι τύπος άμμου. Παραδόξως, αυτό σημαί- νει ότι ακόμα και το αλάτι και η ζάχαρη είναι είδη άμμου. Ας αγνοή- σουμε όμως τις επιταγές της κλίμακας Ούντεν-Γουέντγουερθ και ας ασχοληθούμε με το 70% της άμμου που αποτελείται από πυρίτιο. Η περιεκτικότητα της άμμου σε πυρίτιο έχει σημασία επειδή σε τε- λική ανάλυση ορίζει τι μπορείς να κάνεις με δαύτη. Κάποια είδη άμμου, συμπεριλαμβανομένης της άμμου της Μεγάλης Αμμώδους Θάλασσας, έχουν σχετικά μεγάλη περιεκτικότητα σε πυρίτιο – πράγμα που εν μέρει εξηγεί την αγνότητα του γυαλιού της Λιβυκής Ερήμου. Ωστόσο, η πε- ρισσότερη άμμος που πατάτε εσείς ή εγώ διαθέτει πολύ λίγο πυρίτιο και πάρα πολλές προσμείξεις, κι έτσι δεν μπορεί να μετατραπεί σε δια­ φανές γυαλί, πόσω μάλλον σε τσιπ πυριτίου. Και πάλι: ένα μέρος του μυστηρίου που περιβάλλει την άμμο έχει να κάνει με το γεγονός πως, εκεί έξω στη φύση, καμία χούφτα άμμου δεν είναι ίδια με μια άλλη. Το πυρίτιο είναι κι αυτό ένας γρίφος της χημείας: μεταλλικό μεν, όχι ακριβώς μέταλλο δε, αγώγιμο αλλά με τον δικό του, ιδιαίτερο τρόπο. Μπορεί να μετατραπεί σε πολυμερές, σε πλαστικό. Η άμμος