Τo Τέλος των Πάντων (…σύμφωνα με την αστροφυσική)

TO ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ 38 μένο βασίλειο. Είναι ένα υπαρκτό μέρος, ένα παρατηρήσιμο κομμάτι του σύμπαντος, και εκεί περνάμε τις περισσότερες εργάσιμες ώρες μας. Καθισμένοι στα ήσυχα γραφεία μας, έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε την εξέλιξη αστρονομικών γεγονότων που έλαβαν χώρα πριν από εκατομμύρια, ή και δισεκατομμύρια χρόνια. Μάλιστα, το κόλπο δεν έχει να κάνει ειδικά με την κοσμολογία, αλλά είναι εγ­ γενές στη δομή του σύμπαντος μέσα στο οποίο ζούμε. Όλα έχουν να κάνουν με το γεγονός πως το φως χρειάζεται χρόνο για να ταξιδέψει. Η ταχύτητα του φωτός είναι μεγάλη –γύρω στα 300 εκατομμύρια μέτρα ανά δευτερόλεπτο–, αλλά δεν είναι άπειρη. Με κα­ θημερινούς όρους, όταν ανάβετε έναν φακό, το φως που βγαίνει από μέσα του καλύπτει γύρω στα τριάντα εκατοστά ανά νανοδευτερόλεπτο, κι άλλο τόσο χρειάζεται για να φτάσει σε εσάς η αντανάκλαση από το αντικείμενο που φωτίζετε. Για την ακρίβεια, όποτε κοιτάζετε το οτιδή­ ποτε, κοιτάζετε το φως από το αντικείμενο που φτάνει στο μάτι σας – κι όταν φτάνει, έχει λιγάκι μπαγιατέψει. Ένας άνθρωπος που κάθεται στον απέναντι τοίχο της καφετέριας, βρίσκεται αρκετά νανοδευτερόλεπτα στο παρελθόν, πράγμα που ίσως εξηγεί εν μέρει τη νοσταλγική του έκφρα­ ση και τo ξεπερασμένο γούστο του στα ρούχα. Από τη δική σας σκοπιά, όλα όσα βλέπετε βρίσκονται στο παρελθόν. Αν στρέψετε τα μάτια στη Σελήνη, τη βλέπετε όπως ήταν πριν από περίπου ένα δευτερόλεπτο. Ο Ήλιος βρίσκεται περισσότερα από οκτώ λεπτά στο παρελθόν. Όσο για τα αστέρια στον νυχτερινό ουρανό, αυτά βρίσκονται ακόμα πιο βαθιά στο παρελθόν, από μερικά χρόνια μέχρι χιλιετίες. Η ιδέα αυτής της καθυστέρησης της άφιξης του φωτός μπορεί να σας είναι ήδη γνώριμη, όμως οι συνέπειές της είναι τεράστιες. Σημαί­ νει πως, ως αστρονόμοι, έχουμε τη δυνατότητα να κοιτάζουμε τον ουρανό και να παρακολουθούμε την εξέλιξη του σύμπαντος σε «πραγ­ ματικό χρόνο», από τις απαρχές του μέχρι το σήμερα. Στην αστρονο­ μία χρησιμοποιούμε το μέγεθος «έτος φωτός» όχι απλώς επειδή είναι βολικά τεράστιο (γύρω στα 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα, ή 5,9 τρισεκατομμύρια μίλια), αλλά επειδή μας λέει επίσης πόσο καιρό ταξιδεύει το φως από το αντικείμενο που παρατηρούμε για να φτάσει σε εμάς. Ένας αστέρας σε απόσταση 10 ετών φωτός βρίσκεται από τη