Τo Τέλος των Πάντων (…σύμφωνα με την αστροφυσική)

TO ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ 42 Όσο παλαβό κι αν φαντάζει για κάποιον που έχει συνηθίσει να σκέφτεται με όρους ενός τρισδιάστατου κόσμου, * για τους αστρονόμους η πεπερασμένη ταχύτητα του φωτός είναι ένα εκπληκτικά χρήσιμο εργαλείο. Σημαίνει πως, αντί να αναζητούμε πενιχρές ενδείξεις σχε­ τικά με το βαθύ παρελθόν του σύμπαντος –τα ίχνη και τα απομεινάρια του–, μπορούμε απλά να το παρατηρούμε απευθείας και να παρακο­ λουθούμε τις αλλαγές του στο πέρασμα του χρόνου. Μπορούμε να παρατηρήσουμε το σύμπαν σε ηλικία μόλις τριών δισεκατομμυρίων ετών, κατά την Αναγέννηση του αστρικού σχηματισμού, τότε που οι γαλαξίες ξεχείλιζαν από φως (κι ενδεχομένως τέχνη και φιλοσοφία), και να διαπιστώσουμε πώς το φως τους θάμπωσε κατά τους αμέτρητους αιώνες που παρήλθαν από τότε. Μπορούμε να κοιτάξουμε ακόμα πιο πίσω, και να δούμε την ύλη να στροβιλίζεται σχηματίζοντας υπερμε­ γέθεις μαύρες τρύπες, σε ένα σύμπαν με ηλικία μικρότερη των 500 εκατομμυρίων ετών, όταν το αστρικό φως μόλις ξεκινούσε να διαπερ­ νά το σκοτάδι ανάμεσα στους γαλαξίες. Σύντομα, με τα νέα διαστημικά τηλεσκόπια, θα έχουμε τη δυνατό­ τητα να παρατηρήσουμε μερικούς από τους πρώτους γαλαξίες που σχηματίστηκαν στο σύμπαν – εκείνους που σχηματίστηκαν όταν το σύμπαν βρισκόταν σε ηλικία λίγων εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Αν όμως αυτοί οι γαλαξίες ήταν οι πρώτοι, τι θα συμβεί αν κοιτάξου­ με ακόμα πιο πίσω; Μπορούμε να κοιτάξουμε τόσο πίσω, ώστε να φτάσουμε σε μια περίοδο όπου δεν υπήρχαν ακόμη γαλαξίες; Είναι κάτι που σχεδιάζουμε να κάνουμε. Τα ραδιοτηλεσκόπια που κατασκευά­ ζονται σήμερα ίσως έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύσουν την ύλη από την οποία γεννήθηκαν οι πρώτοι γαλαξίες, εκμεταλλευόμενα την ευ­ τυχή σύμπτωση μιας αλληλεπίδρασης μεταξύ του φωτός και του υδρο­ γόνου. Παρατηρώντας απευθείας το υδρογόνο, την ύλη που κάποτε θα μετατραπεί σε αστέρες και γαλαξίες, μπορούμε να παρακολουθή­ σουμε τον σχηματισμό των πρώτων δομών του σύμπαντος. Τι θα συνέβαινε όμως αν κοιτάζαμε ακόμα πιο πίσω; Τι θα συνέ* Όταν ο Ντοκ Μπράουν, στην ταινία Επιστροφή στο μέλλον 3 , λέει στον Μάρ­ τι «δεν σκέφτεσαι τετραδιάστατα», ταυτόχρονα απευθύνεται και σε εσάς.