To παιχνίδι της φιλοσοφίας (Πώς τα παιδιά μάς βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο)

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 50 να σώσετε τους υπόλοιπους πέντε. Τον ρωτάτε αν θα τον πείραζε αυτό κι εκείνος λέει ότι θα τον πείραζε, και μάλιστα πολύ. Πρέπει άραγε να το κάνετε έτσι κι αλλιώς; Εύλογα, η συνολική ευημερία θα αυξηθεί αν χαθεί μόνο μία ζωή αντί για πέντε. * Και λοιπόν; Ο άντρας έχει δικαίωμα στη ζωή. Και το δικαίωμά του εί­ ναι ατού απέναντι στην ευημερία των άλλων ασθενών. * * * Ή μήπως όχι; Φτάσαμε στο κατώφλι του πιο φημισμένου γρίφου της σύγχρονης φιλοσοφίας. Είναι γνωστό με το όνομα Πρόβλημα του Τρένου. Για να δούμε το πρόβλημα, χρειαζόμαστε νέες ιστορίες – όντως, χρειαζόμαστε ιστορίες της Τόμσον. Εκείνη ονόμασε την πρώτη ιστορία «Θεατής δίπλα στον Μοχλό». 7 Η ιστορία έχει περί­ που ως εξής: ένα τρένο με σπασμένα φρένα τρέχει πάνω στις ρά­ γες του. Κατευθύνεται προς πέντε εργάτες, που κάνουν εργασίες συντήρησης λίγο πιο κάτω. Αν το τρένο συνεχίσει να κινείται, θα τους σκοτώσει όλους. Αλλά σας έχω καλά νέα: εσείς στέκεστε κο­ ντά σε έναν μοχλό που μπορεί να εκτρέψει το τρένο σε άλλες ρά­ γες: Αλίμονο, όμως, σας έχω και άσχημα νέα: υπάρχει ένας εργά­ της στις άλλες ράγες – μόνο ένας, αλλά είναι βέβαιο ότι θα σκοτω­ θεί αν εκτρέψετε την πορεία του τρένου. * Λέω εύλογα γιατί θα μπορούσαν να υπάρξουν κάποιες παράπλευρες επιπτώσεις. Αν οι άνθρωποι αρχίζουν ναανησυχούν ότι θα τους σκοτώ­ σουν στα Επείγοντα για να πάρουν τα όργανά τους, τότε θα τα αποφεύ­ γουν όσο μπορούν. Και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια μείωση της συνολικής ευημερίας. Οι φιλόσοφοι προσπαθούν να περιορίσουν πα­ ρόμοιες παράπλευρες επιπτώσεις προσθέτοντας στοιχεία στην υπόθε­ ση. Στη Μεταμόσχευση, για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να υποθέ­ σουμε ότι ο φόνος μπορεί να γίνει κρυφά ώστε να μην το μάθει ποτέ κανείς. Αυτό βοηθάει στην επισήμανση του σχετικού ερωτήματος: Αν ο φόνος είναι λάθος, ακόμα κι αν ενισχύει τη συνολική ευημερία.