To παιχνίδι της φιλοσοφίας (Πώς τα παιδιά μάς βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο)

ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΗΘΙΚΗ 47 Θα σας δείξω τι εννοώ. Ας υποθέσουμε ότι έχετε δικαίωμα να σας πληρώσωεγώ 1.000 δολάρια. Το δικαίωμά σας είναι μία αξίω­ ση γι’ αυτά τα χρήματα. Η αξίωση είναι απέναντι σ’ εμένα και αν είμαι το μόνο πρόσωπο που σας οφείλει τα χρήματα, τότε είναι μόνο σ’ εμένα. Ενίοτε όμως έχετε τέτοιο δικαίωμα έναντι περισσό­ τερων ανθρώπων (ίσως τα χρήματα να σας τα χρωστάμε εγώ με την Τζούλι). Και άλλες φορές έχετε δικαίωμα έναντι όλων ανεξαι­ ρέτως. Για παράδειγμα, έχετε δικαίωμα να μη φάτε γροθιά στο πρόσωπο. Αν προτείνει οποιοσδήποτε να σας ρίξει γροθιά στο πρό­ σωπο, μπορείτε να του υπενθυμίσετε την υποχρέωσή του να μην το κάνει. Όπως δηλώνει η τελευταία πρόταση, όταν εσείς έχετε ένα δι­ καίωμα, κάποιος άλλος έχει μια υποχρέωση. Γι’ αυτό είπα ότι τα δικαιώματα είναι σχέσεις. Τουλάχιστον δύο άνθρωποι συμμετέ­ χουν σε κάθε δικαίωμα: ο κάτοχος του δικαιώματος και ο φέρων την υποχρέωση. Τα δικαιώματα και οι ευθύνες πάνε χέρι χέρι. Είναι η ίδια σχέση όπως την περιγράφουν οι δύο διαφορετικές πλευρές. Ποια είναι η φύση αυτής της σχέσης; Εδώ μπορεί να μας βοη­ θήσει μία από τις διαχρονικά αγαπημένες μου φιλοσόφους, η Τζούντιθ Τζάρβις Τόμσον. Η Τόμσον ειδικευόταν στον τομέα της ηθικής. Ήταν ιδιαίτερα ικανή στην κατασκευή πειραμάτων σκέ­ ψης, τις σύντομες ιστορίες που χρησιμοποιούν οι φιλόσοφοι για να επαληθεύουν ιδέες. Θα δούμε μερικές από τις ιστορίες της σε λίγο. Η Τόμσον ήταν επίσης φημισμένη για τη θεωρία της περί δι­ καιωμάτων. 2 Όταν έχεις ένα δικαίωμα, είπε η Τόμσον, βρίσκεσαι σε μια σύν­ θετη σχέση με το πρόσωπο που έχει την αντίστοιχη υποχρέωση. Η σχέση αυτή έχει πολλά στοιχεία. Ας ονομάσουμε μερικά: Αν σας οφείλω 1.000 δολάρια την επόμενη Τρίτη, οφείλω να σας προει­ δοποιήσω εάν νομίζω πως δεν θα είμαι σε θέση να πληρώσω. Αν έρθει η ώρα και δεν πληρώσω, τότε πρέπει να ζητήσω συγγνώμη