Το ελληνικό όνειρο

Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 21 τευγμα αυτό τελικά κρύβει μέσα του και κάτι από αυτό που αφηρημένα ονομάζουμε «εθνική αρετή», αρκεί βέβαια να προσ- διορίσουμε το περιεχόμενο της έκφρασης αυτής. Γιατί ο κίν- δυνος είναι πως, όταν οι έννοιες παραμένουν ασαφείς, κατα- λήγουν να αποκτούν μεταφυσικές διαστάσεις με παρανοήσεις και υπερβολές. Ποια λοιπόν ήταν η εθνική αρετή των Ελλήνων του 1821 ; Θα έλεγα πως ήταν διπλή: αφενός η ικανότητά τους να αφο- μοιώνουν τις νέες ιδεολογικές τάσεις της εποχής και να τις μεταφράζουν σε ένα πολιτικό πρόσταγμα που κατάφερε να αποκτήσει υπόσταση και αφετέρου η επιτυχία τους να διεθνο- ποιήσουν το πολιτικό τους εγχείρημα, ουσιαστικά μοχλεύοντάς το και πολλαπλασιάζοντας την ισχύ του. Τόσο το πρώτο (η αφομοίωση νέων τάσεων) όσο και το δεύτερο (η διεθνής μό- χλευση) έχουν μια κοινή ρίζα, είτε την πούμε κοσμοπολιτισμό είτε εξωστρέφεια. Γιατί και η δυνατότητα να αντιληφθείς τις νέες παγκόσμιες τάσεις και η ικανότητα να «πουλήσεις» το εγχείρημά σου σε ισχυρότερους από σένα, ώστε να το ενστερ- νισθούν και να σε βοηθήσουν να το πετύχεις, απαιτούν το να ζεις και να κινείσαι σε ένα διεθνές περιβάλλον, να το αναπνέ- εις, να το αφουγκράζεσαι και να μιλάς τη γλώσσα του. Ακόμα και το τεράστιο κοινωνικό κεφάλαιο της σχέσης μας με την αρχαιότητα, που μέτρησε τόσο πολύ τότε, έπρεπε να καλλιερ- γηθεί, να τονιστεί και να προωθηθεί, και αυτό απαιτούσε τους κατάλληλους ανθρώπους και μηχανισμούς.