Το δεύτερο φύλο

38 | TO ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΟ Στη φύση ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι έκδηλος σε όλα τα είδη. Ξέ­ ρουμε, για να αναφερθούμε μόνο στα ζώα, ότι στους μονοκύτταρους οργα­ νισμούς, εγχυματόζωα, αμοιβάδες, σπορόζωα και λοιπά, ο πολλαπλασια­ σμός είναι εντελώς διάφορος της σεξουαλικότητας, εφόσον τα κύτταρα διαιρούνται και υποδιαιρούνται μόνα τους. Σε ορισμένα μετάζωα η αναπα­ ραγωγή γίνεται με σχιζογένεση, με τεμαχισμό δηλαδή του ατόμου που επί­ σης δημιουργήθηκε ασεξουαλικά, ή με βλαστογένεση, τεμαχισμό δηλαδή του ατόμου που έχει δημιουργηθεί από ένα σεξουαλικό φαινόμενο. Πολύ γνωστά παραδείγματα είναι τα φαινόμενα της εκβλάστησης και του τεμαχι­ σμού που παρατηρήθηκαν στα υδρόζωα του γλυκού νερού, τα κοιλέντερα, τα σφουγγάρια, τα σκουλήκια, τα χιτωνοφόρα. Στα φαινόμενα της παρθε­ νογένεσης, το αυγό του παρθένου θηλυκού εξελίσσεται σε έμβρυο χωρίς την επέμβαση του αρσενικού, το οποίο δεν παίζει κανένα ή δευτερεύοντα μόνο ρόλο: τα μη γονιμοποιημένα αυγά της μέλισσας υποδιαιρούνται και παράγουν τους κηφήνες· στις ψείρες των φυτών, τα αρσενικά απουσιάζουν επί σειρά γενεών, και τα μη γονιμοποιημένα αυγά δημιουργούν θηλυκά. Καταφέραμε να πετύχουμε τεχνητά την παρθενογένεση στον αχινό, τον αστερία, τον βάτραχο. Στα πρωτόζωα, ωστόσο, μπορεί δύο κύτταρα να ενωθούν και να σχηματίσουν ένα, το ονομαζόμενο ζυγώτη· η γονιμοποίη­ ση είναι απαραίτητη προκειμένου από τα αυγά της μέλισσας να παραχθούν θηλυκά, και από κείνα της ψείρας των φυτών αρσενικά. Ορισμένοι βιολό­ γοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, ακόμα και σε είδη ικανά να διαιωνιστούν μονομερώς, η ανανέωση του παραγωγικού κυττάρου από ένα μείγμα ξένων χρωμοσωμάτων θα ήταν χρήσιμη για το ξανάνιωμα και την ευρωστία του είδους. Αντιλαμβανόμαστε, συνεπώς, ότι η σεξουαλικότητα είναι απαραί­ τητη στις πιο περίπλοκες μορφές ζωής· μόνο οι μονοκύτταροι οργανισμοί θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν χωρίς σεξουαλική ένωση, αλλά και πάλι με τον τρόπο αυτό θα έχαναν τη ζωτικότητά τους. Σήμερα όμως η υπόθεση αυτή είναι από τις πλέον αβάσιμες. Οι παρατηρήσεις απέδειξαν ότι ο ασεξουαλικός πολλαπλασιασμός μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον χωρίς να διαπιστωθεί ο παραμικρός εκφυλισμός, και αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στους βακίλους. Οι πειραματισμοί παρθενογένεσης γίνονται ολο­ ένα περισσότεροι, ολοένα τολμηρότεροι, και σε πολλά είδη το αρσενικό αποδεικνύεται τελείως άχρηστο. Άλλωστε, αν η σκοπιμότητα της μεσοκυτ­ τάριας ανταλλαγής αποδεικνυόταν, θα φάνταζε καθαρά ανεξήγητο γεγονός. Η βιολογία επιβεβαιώνει τον διαχωρισμό των φύλων, δεν μπορεί όμως από τελολογική άποψη να συμπεράνει αυτόν τον διαχωρισμό ούτε από τη δομή του κυττάρου ούτε από τους νόμους του κυτταρικού πολλαπλασιασμού ούτε από κάποιο άλλο στοιχειώδες φαινόμενο.