Το δεύτερο φύλο

58 | TO ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΟ ή πολυγαμικής οικογένειας ή κοπαδιού), αναλαμβάνει την ευθύνη της προ­ στασίας και της εξασφάλισης τροφής για όλη την κοινότητα· και σπανίως εκδηλώνει άμεσα ενδιαφέρον για τα παιδιά. Στα είδη που ευνοούν την άνθηση της ατομικής ζωής, κάθε προσπάθεια του αρσενικού για την από­ κτηση αυτονομίας –που στα κατώτερα είδη του ζωικού βασιλείου προκαλεί τον χαμό του– στέφεται από επιτυχία. Είναι γενικώς πιο μεγαλόσωμο από το θηλυκό, πιο δυνατό, πιο γρήγορο, πιο τολμηρό· ζει πιο ανεξάρτητη ζωή, με περισσότερες συνεπώς δραστηριότητες· είναι πιο κατακτητικό, πιο επι­ βλητικό. Στις κοινωνίες των ζώων κυριαρχεί πάντα το αρσενικό. Στη φύση δεν είναι πάντα όλα ξεκάθαρα: οι δύο τύποι, ο αρσενικός και ο θηλυκός, δεν ξεχωρίζουν πάντοτε με ευκρίνεια. Μερικές φορές παρατη­ ρείται ένας διμορφισμός μεταξύ τους –χρώμα τριχώματος, διάταξη κηλίδων και ποικιλοχρωμίες– ο οποίος μοιάζει εντελώς τυχαίος. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, στα ψάρια για παράδειγμα, τα δύο φύλα δεν είναι εύκολο να διακρι­ θούν, και οι λειτουργίες τους ελάχιστα διαφοροποιούνται. Ωστόσο στο σύ­ νολό τους, και κυρίως στην ανώτερη ζωική κλίμακα, τα δύο φύλα αντιπρο­ σωπεύουν δύο διαφορετικές όψεις της ζωής του είδους. Η διαφορά τους δεν εντοπίζεται, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, στην ενεργητικότητα και την παθητικότητα: όχι μόνο ο πυρήνας του ωαρίου είναι ενεργητικός, αλλά και η ανάπτυξη του εμβρύου επίσης είναι διαδικασία ζωντανή και όχι μηχανική. Θα ήταν πολύ απλό να την προσδιορίσουμε ως διαφορά μεταξύ αλλαγής και μονιμότητας. Το σπερματοζωάριο δεν δημιουργεί παρά μόνο επειδή η ζω­ τικότητά του διατηρείται μέσα στο ωάριο· το ωάριο δεν μπορεί να διατηρη­ θεί παρά μόνο υπερβαίνοντας τον εαυτό του, διαφορετικά μειώνεται προο­ δευτικά και εκφυλίζεται. Είναι ωστόσο αλήθεια ότι και στις διαδικασίες αυτές, τη διατήρηση και τη δημιουργία, που είναι και οι δυο ενεργητικές, η σύνθεση του γίγνεσθαι δεν πραγματοποιείται με τον ίδιο τρόπο. Διατηρώ σημαίνει αρνούμαι την κατασπατάληση των στιγμών, σημαίνει σιγουρεύω τη συνέχισή τους κατά τη διάρκεια της ανάβλυσής τους· δημιουργώ σημαί­ νει διασπώ από την ενότητα του χρόνου ένα αναλλοίωτο, ξεχωριστό παρόν. Και είναι επίσης αλήθεια ότι, παρά τον διαχωρισμό, η συνέχιση αυτή επι­ χειρεί να πραγματοποιηθεί στο θηλυκό, ενώ ο διαχωρισμός σε καινούργιες και εξατομικευμένες δυνάμεις προκαλείται με πρωτοβουλία του αρσενικού. Συνεπώς το αρσενικό έχει τη δυνατότητα να επιβεβαιωθεί στην αυτονομία του· εντάσσει την ενέργεια του είδους στην ίδια του τη ζωή. Αντίθετα, η ατομικότητα του θηλυκού έρχεται σε σύγκρουση με το συμφέρον του είδους· μοιάζει να διακατέχεται από ξένες δυνάμεις, εντελώς αλλοτριωμένη. Και γι’ αυτό, όταν η ατομικότητα των οργανισμών γίνεται εμφανέστερη, η αντίθεση των φύλων δεν μειώνεται, το αντίθετο μάλιστα. Το αρσενικό επινοεί ένα