Το δεύτερο φύλο

54 | TO ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΟ γίτια για παράδειγμα– ο πατέρας επωάζει τα αυγά και ανατρέφει τους νεοσ­ σούς. Τα αρσενικά και θηλυκά περιστέρια παράγουν στον πρόλοβό τους ένα είδος γάλακτος με το οποίο τρέφουν τους νεοσσούς τους. Το αξιοση­ μείωτο σε όλες τις περιπτώσεις που ο πατέρας συμμετέχει ενεργά στη δια­ τροφή των μικρών είναι ότι, την περίοδο κατά την οποία αφιερώνεται στους απογόνους του, η παραγωγή σπέρματος διακόπτεται: απασχολημένος να διαφυλάξει τη ζωή, δεν νιώθει την ανάγκη να δημιουργήσει καινούργια. Η ζωή παίρνει τις πιο πολύπλοκες μορφές και εξατομικεύεται με τον πιο συγκεκριμένο τρόπο στα θηλαστικά. Οπότε η διάσπαση των δύο ζωτικών στιγμών, της διατήρησης και της δημιουργίας, πραγματοποιείται οριστικά με τον διαχωρισμό των δύο φύλων. Και στο πλαίσιο αυτού του διαχωρισμού –σε ό,τι αφορά τα σπονδυλωτά και μόνο– η μητέρα διατηρεί με τους απο­ γόνους της τις πιο στενές σχέσεις, ενώ ο πατέρας αδιαφορεί περισσότερο· όλος ο οργανισμός του θηλυκού είναι προσαρμοσμένος στη δουλεία της μητρότητας, και ελέγχεται από αυτήν, ενώ η σεξουαλική πρωτοβουλία είναι αποκλειστικό προνόμιο του αρσενικού. Το θηλυκό είναι η λεία του είδους. Στη διάρκεια μιας ή δύο περιόδων, ανάλογα την περίπτωση, όλη η ζωή του θηλυκού ρυθμίζεται από έναν σεξουαλικό κύκλο, τον κύκλο των εμμήνων, η διάρκεια και ο ρυθμός του οποίου ποικίλλουν από είδος σε είδος. Ο κύκλος αυτός αποτελείται από δύο φάσεις: στην πρώτη ωριμάζουν τα ωάρια (ο αριθμός τους επίσης ποικίλλει από είδος σε είδος) και το εσωτερικό της μήτρας προετοιμάζεται κατάλληλα για να τα δεχτεί· στη δεύτερη φάση προ­ καλείται νέκρωση του βλεννογόνου που καταλήγει στην απομάκρυνση του όλου οικοδομήματος με τη μορφή υπόλευκου εκκρίματος. Ο οίστρος αντι­ στοιχεί στην περίοδο της σεξουαλικής έξαψης, αλλά στο θηλυκό η περίοδος αυτής της έξαψης έχει παθητικό χαρακτήρα, το θηλυκό είναι έτοιμο να δεχτεί το αρσενικό, το περιμένει. Συμβαίνει μάλιστα ακόμα και στα θηλα­ στικά –όπως και σε ορισμένα πτηνά– το θηλυκό να προκαλεί το αρσενικό. Περιορίζεται όμως να το προσκαλεί με κραυγές, φιγούρες, επιδεικτικές κινήσεις. Το θηλυκό δεν είναι ποτέ σε θέση να επιβάλει τη συνουσία, αλλά τελικά η απόφαση είναι δική του. Είδαμε ότι ακόμα και στα έντομα, όπου το θηλυκό με την ολοκληρωτική θυσία του χάριν του είδους εξασφαλίζει τεράστια πλεονεκτήματα, την πρωτοβουλία της γονιμοποίησης την παίρνει συνήθως το αρσενικό. Στα ψάρια πολλές φορές προκαλεί την ωοτοκία του θηλυκού είτε με την παρουσία του είτε με απλά αγγίγματα· στα βατραχοειδή λειτουργεί ως ερέθισμα. Αλλά εκεί που το αρσενικό επιβάλλεται στο θηλυ­ κό είναι κυρίως στα θηλαστικά και τα πτηνά. Πολλές φορές το θηλυκό δέ­ χεται την επιβολή αυτή με αδιαφορία ή μπορεί ακόμα και να αντισταθεί. Προκαλώντας ή συναινώντας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό που παίρνει