Το δεύτερο φύλο

52 | TO ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΟ το σπερματοζωάριο, και το αλογάκι της Παναγίας δολοφονεί το αρσενικό ταίρι του. Τα γεγονότα αυτά θα μπορούσαν να εκληφθούν ως γυναικείο όνειρο ευνουχισμού του αρσενικού. Στην πραγματικότητα, όμως, το θηλυ­ κό αλογάκι της Παναγίας εκδηλώνει την ωμότητά του σε όλο της το μεγαλείο όταν βρίσκεται σε κατάσταση αιχμαλωσίας. Όταν είναι ελεύθερο ανάμεσα σε πολύ θρεπτικές τροφές, σπάνια τρώει το αρσενικό. Κι αν το φάει, το κάνει για τον ίδιο λόγο που πολλές φορές και το μοναχικό μυρμήγκι τρώει μερικά από τα αυγά του: για να βρει τη δύναμη να γεννήσει ακόμα περισ­ σότερα αυγά και να διαιωνίσει έτσι το είδος. Είναι τελείως ανυπόστατο να διακρίνει κανείς στα γεγονότα αυτά κάποια ένδειξη της «σύγκρουσης των φύλων» που αντιπαραθέτει τα άτομα ως τέτοια. Ούτε για τα μυρμήγκια ούτε τις μέλισσες ούτε τους τερμίτες, ούτε την αράχνη ή το αλογάκι της Παναγί­ ας δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το θηλυκό υποδουλώνει και κατα­ βροχθίζει το αρσενικό. Το ίδιο το είδος, με διαφορετικό τρόπο, καταβρο­ χθίζει και το αρσενικό και το θηλυκό. Το θηλυκό ζει περισσότερο και συ­ νεπώς είναι μάλλον πιο σημαντικό, δεν διαθέτει όμως καμιά αυτονομία. Μοίρα του είναι η ωοτοκία, η εκκόλαψη, η περιποίηση των προνυμφών· όλες οι άλλες λειτουργίες του έχουν εντελώς ή μερικώς ατροφήσει. Αντίθε­ τα, στο αρσενικό εμφανίζεται ατομική ύπαρξη. Στη διάρκεια της γονιμοποί­ ησης παίρνει πολύ συχνά μεγαλύτερες πρωτοβουλίες απ’ ό,τι το θηλυκό: το αρσενικό αναζητά το θηλυκό, του επιτίθεται, το ψαχουλεύει, το αρπάζει και το αναγκάζει να ζευγαρώσει· και μερικές φορές χρειάζεται να παλέψει με τα άλλα αρσενικά. Συνακόλουθα τα όργανα της κίνησης, της διακριτικής συμπεριφοράς και της αντίληψης είναι συγκριτικά πιο αναπτυγμένα στο αρσενικό. Πολλές θηλυκές πεταλούδες είναι άπτερες, ενώ οι αντίστοιχες αρσενικές έχουν φτερά· οι αρσενικές έχουν χρώματα, έλυτρα, πόδια, δα­ γκάνες πιο αναπτυγμένες· και μερικές φορές ο πλούτος αυτός συνοδεύεται από τη μάταιη πολυτέλεια λαμπερών χρωμάτων. Πέρα από το στιγμιαίο ζευγάρωμα, η ζωή του αρσενικού είναι άχρηστη και άσκοπη. Συγκρινόμενη με τη φιλοπονία των εργατριών, η νωθρότητα των κηφήνων αποτελεί αξι­ οσημείωτο προνόμιο. Αλλά το προνόμιο αυτό είναι σκανδαλώδες· και συ­ χνά το αρσενικό πληρώνει με τη ζωή του αυτή τη ματαιότητα που εμφανί­ ζεται ως ανεξαρτησία. Το είδος που κρατάει τα θηλυκά υποταγμένα τιμωρεί το αρσενικό που προσπαθεί να του ξεφύγει: το θανατώνει βίαια. Στις πιο εξελιγμένες μορφές ζωής, η αναπαραγωγή μετατρέπεται σε δημιουργία διαφοροποιημένων οργανισμών· αποκτά διπλή όψη: δημιουρ­ γεί καινούργια άτομα, και συγχρόνως διατηρεί το είδος. Όσο περισσότερο η μοναδικότητα του ατόμου επιβεβαιώνεται τόσο πιο εμφανής γίνεται και η νεωτεριστική αυτή πλευρά. Επομένως προκαλεί μεγάλη εντύπωση το