Το δεύτερο φύλο

ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ | 51 νικό που στερείται πεπτικού σωλήνα πεθαίνει μετά τη γονιμοποίηση, ενώ το θηλυκό μπορεί να τραφεί και επιβιώνει, γιατί ο σχηματισμός των αυγών και η ωοτοκία δεν απαιτούν πολύ χρόνο: η μητέρα πεθαίνει αφού πρώτα εξασφαλιστεί η επιβίωση της επόμενης γενιάς. Σε έναν μεγάλο αριθμό εντόμων αυτό το προνόμιο του θηλυκού οφείλεται στο γεγονός ότι η γονι­ μοποίηση είναι μια σύντομη κατά κανόνα διαδικασία, ενώ η ωοτοκία και η επώαση των αυγών απαιτούν πολύ χρόνο. Στους τερμίτες, η τεράστια, κορεσμένη από χυμούς βασίλισσα, η οποία γεννάει ένα αυγό ανά δευτερό­ λεπτο ωσότου, στείρα πλέον, σφαγιάζεται ανελέητα, είναι εξίσου υποτελής με τον αρσενικό νάνο που είναι προσκολλημένος στη γαστέρα της και γο­ νιμοποιεί τα αυγά που εκείνη γεννάει. Στις μητριαρχικές κοινωνίες των μυρμηγκιών και των μελισσών, τα αρσενικά είναι ανεπιθύμητα και σφα­ γιάζονται αμέσως μόλις επιτελέσουν το έργο τους: τη στιγμή της γαμήλιας πτήσης, όλα τα αρσενικά μυρμήγκια το σκάνε από τη μυρμηγκοφωλιά και πετάνε προς το μέρος των θηλυκών· αν τα φτάσουν και τα γονιμοποιήσουν, πεθαίνουν αμέσως από εξάντληση· διαφορετικά, οι εργάτριες δεν επιτρέ­ πουν να ξαναμπούν στη φωλιά και ή τα σκοτώνουν μπροστά στην είσοδό της ή τα αφήνουν να πεθάνουν από πείνα. Αλλά και η μοίρα του γονιμο­ ποιημένου θηλυκού δεν είναι καθόλου ευχάριστη: χώνεται μόνο του στη γη και πολλές φορές πεθαίνει επίσης από εξάντληση γεννώντας τα πρώτα αυγά· αν καταφέρει να ξαναφτιάξει καινούργια μυρμηγκοφωλιά, περνάει κλεισμένο εκεί μέσα δώδεκα χρόνια γεννώντας ασταμάτητα αυγά. Οι εργά­ τριες, τα θηλυκά μυρμήγκια των οποίων τα σεξουαλικά όργανα έχουν ατρο­ φήσει, ζούνε τέσσερα χρόνια, και η ζωή τους είναι αφιερωμένη αποκλει­ στικά στην ανατροφή των νεογέννητων μυρμηγκιών. Το ίδιο συμβαίνει και στις μέλισσες: ο κηφήνας που ζευγαρώνει με τη βασίλισσα στη διάρκεια της γαμήλιας πτήσης πέφτει ξεκοιλιασμένος στο έδαφος· οι υπόλοιποι κηφήνες γίνονται δεκτοί στην κυψέλη, όπου περνούν αργόσχολη και φορτική ζωή· στην αρχή του χειμώνα θανατώνονται. Οι εργάτριες, τα αποτυχημένα δη­ λαδή θηλυκά, εξαγοράζουν το δικαίωμά τους στη ζωή δουλεύοντας αστα­ μάτητα. Στην πραγματικότητα σκλάβα της κυψέλης είναι η βασίλισσα: γεν­ νά διαρκώς αυγά. Όταν η γηραιά πλέον βασίλισσα πεθαίνει, έχουν ήδη τραφεί ένα σωρό προνύμφες ώστε να εξασφαλιστεί η διαδοχή της, και η πρώτη που θα εκκολαφτεί δολοφονεί τις υπόλοιπες εν τη γενέσει. Στις γι­ γαντιαίες αράχνες, η θηλυκή κουβαλάει τα αυγά της σε έναν σάκο ωσότου ωριμάσουν, είναι πολύ πιο μεγάλη και πολύ πιο δυνατή από την αρσενική και ενδέχεται να καταβροχθίσει την αρσενική αμέσως μετά το ζευγάρωμα. Οι ίδιες συνήθειες παρατηρούνται και στο αλογάκι της Παναγίας, για το οποίο ισχύει ο μύθος της αδηφάγου θηλυκότητας: το ωάριο ακρωτηριάζει