Το δεύτερο φύλο

48 | TO ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΟ αριθμός των αρσενικών και των θηλυκών απογόνων είναι περίπου ίδιος. Η διαφοροποίηση προέρχεται από την ανομοιογένεια του ενός από τους δύο τύπους γαμετών: στα θηλαστικά τα σπερματοζωάρια έχουν τη δυνατό­ τητα παραγωγής είτε αρσενικού είτε θηλυκού. Αγνοούμε τι είναι αυτό που κατά τη δημιουργία των σπερματοζωαρίων ή των ωαρίων κρίνει τα ιδιαί­ τερα γνωρίσματα των ετερογενών γαμετών. Σε κάθε περίπτωση οι νόμοι του Μέντελ αρκούν για να εξηγήσουμε τη συμμετρική διανομή. Η διαδικα­ σία της γονιμοποίησης και η αρχική ανάπτυξη του εμβρύου πραγματοποι­ ούνται και στα δύο φύλα με πανομοιότυπο τρόπο: ο επιθηλιακός ιστός που προορίζεται να εξελιχτεί σε αρσενικό γεννητικό αδένα δεν διαφοροποιείται από την αρχή, σε κάποιο στάδιο της ωρίμανσης εμφανίζονται οι όρχεις ή σε κάποιο πιο όψιμο οι ωοθήκες. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι μεταξύ ερμαφροδιτισμού και διαχωρισμού των φύλων υπάρχουν πολλά ενδιάμε­ σα στάδια· πολλές φορές το ένα από τα δύο φύλα διαθέτει ορισμένα χαρα­ κτηριστικά όργανα του άλλου, με εντυπωσιακότερη περίπτωση εκείνη του βατράχου: παρατηρούμε στο αρσενικό μια ατροφική ωοθήκη που ονομά­ ζεται όργανο του Μπίντερ (προς τιμή του γερμανού φυσιοδίφη και ανατό­ μου Φρίντριχ Χάινριχ Μπίντερ), την οποία μπορούμε τεχνητά να καταστή­ σουμε ικανή να παράγει ωάρια. Στα θηλαστικά παραμένουν ορισμένα κα­ τάλοιπα αυτής της διπλής σεξουαλικής δυνατότητας: οι θηλές στο στήθος των αντρών και η κλειτορίδα στις γυναίκες, μεταξύ άλλων. Ακόμα και στα είδη όπου ο σεξουαλικός διαχωρισμός είναι από τους πλέον σαφείς, υπάρ­ χουν άτομα που είναι αρσενικά και θηλυκά συγχρόνως. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις διασεξουαλικότητας τόσο στα ζώα όσο και τον άνθρωπο. Στις πεταλούδες και τα οστρακόδερμα υπάρχουν παραδείγματα γυνανδρομορ­ φισμού, όπου η παράθεση των αρσενικών και θηλυκών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων μοιάζει με μωσαϊκό· κι αυτό γιατί το γονοτυπικά προσδιορι­ σμένο ήδη έμβρυο είναι δυνατόν να επηρεαστεί βαθύτατα από το περιβάλ­ λον από το οποίο αντλεί τις απαραίτητες για την ανάπτυξή του ουσίες. Ξέ­ ρουμε ότι στα μυρμήγκια, τις μέλισσες και τους τερμίτες αυτό που μετατρέ­ πει τη νύμφη σε ολοκληρωμένο θηλυκό ή αναστέλλει τη σεξουαλική της ωρίμανση τοποθετώντας τη μειονεκτικά στην κατηγορία των εργατριών είναι η διατροφή. Σ’ αυτή την περίπτωση ο οργανισμός επηρεάζεται στο σύνολό του. Στα έντομα, το σώμα καθορίζεται σεξουαλικά σε πολύ πρώιμο στάδιο, και ο σεξουαλικός προσδιορισμός του δεν εξαρτάται από τις γονά­ δες. Στα σπονδυλωτά, καθοριστικό ρόλο παίζουν ουσιαστικά οι ορμόνες που εκκρίνονται από τις γονάδες. Έχει αποδειχτεί από πλήθος πειραμάτων ότι διαφοροποιώντας το ενδοκρινικό σύστημα μπορούμε να επέμβουμε στον καθορισμό του φύλου. Άλλα πειράματα μεταμοσχεύσεων και ευνου