Το αδίδακτο κείμενο: Αρχαία Ελληνικά Β' και Γ' Λυκείου

1 H ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ | ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΘΕΜΑ | 24 | ΤΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ – ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ || Β΄ ΚΑΙ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Μορφές κατηγορήματος Το κατηγόρημα μπορεί να αποτελείται από: α. ρήμα αμετάβατο ενεργητικής διάθεσης (ή ουδέτερης ή παθητικής), π.χ. Σωκράτης φιλοσοφεῖ, οἱ πολέμιοι ἡσυχάζουσι (= μονολεκτικό κατηγό- ρημα). β. συνδετικό ρήμα + κατηγορούμενο, π.χ. Σωκράτης ἐστὶ φιλόσοφος (περιφραστικό κατηγόρημα). γ. ρήμα + αντικείμενο (ή αντικείμενα), π.χ. Σωκράτης φιλεῖ τὴν σοφίαν, Προμηθεὺς ἔδωκε τοῖς ἀνθρώποις τὸ πῦρ. δ. ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο + κατηγορούμενο, π.χ. Οὗτοι ὀνομάζουσι τὸν ἄνδρα σοφιστήν. Το ρήμα , εξάλλου, δίνει υπόσταση στο ΡΣ ως ουσιώδες στοιχείο της δομής, είναι το κέντρο γύρω από το οποίο αρθρώνεται ο λόγος και ταυτόχρονα δηλώνει τι συμβαίνει με το υποκείμενο. Είναι λοιπόν πρωταρχικό στοιχείο σύνθεσης, η ψυχή και ο πυρήνας του λόγου. Οι προτάσεις διακρίνονται: 1. ως προς το περιεχόμενό τους σε: α. κρίσεως · εκφράζουν μια κρίση, μια σκέψη ή δίνουν μια πληροφορία, π.χ. Ἡ δημοκρατία κρείττων ἐστὶ τυραννίδος. β. επιθυμίας· εκφράζουν μια ευχή ή διατυπώνουν γενικά μια επιθυμία, π.χ. Ὦ παῖ, γένοιο πατρὸς εὐτυχέστερος. γ. επιφωνηματικές· εκφράζουν έντονο συναίσθημα (θαυμασμό, χαρά, λύπη, έκπληξη), π.χ. Ὦ γῆρας, ὡς ἀπεχθὲς ἀνθρώποις! δ. ερωτηματικές· με αυτές διατυπώνεται μια ερώτηση, π.χ. Τίς ἀγορεύειν βούλεται; 2. ως προς το ποιόν τους σε: α. αρνητικές ή αποφατικές , όταν περιέχουν άρνηση, π.χ. Οὐκ ἂν λάβοις παρὰ τοῦ μὴ ἔχοντος. β. καταφατικές , όταν δεν περιέχουν άρνηση, π.χ. Αἱ ἐπιθυμίαι πολλάκις τοὺς ἀνθρώπους εἰς ἀδικίαν ἄγουσιν. 3. ως προς τη σχέση τους με άλλες σε: α. κύριες ή ανεξάρτητες , όταν εκφράζουν ένα αυτοτελές νόημα και μπορούν να σταθούν μόνες τους στον λόγο, π.χ. Τὸν πολίτην ψυχὴν τῆς πολιτείας νομίζομεν. β. δευτερεύουσες ή εξαρτημένες , όταν δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους