Τα παιδιά μας, αυτοί οι μικροί φιλόσοφοι

EIΣΑΓΩΓΗ • ΕΊΝΑΙ ΌΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΜΙΚΡΟΊ ΟΠΑΔΟΊ ΤΟΥ ΕΠΊΚΟΥΡΟΥ; 15 Με το πέρασμα του χρόνου Το να φιλοσοφεί κάποιος μαζί με τα παιδιά είναι πολύ πιο απλό απ’ ό,τι φαίνεται. Δεν αφορά μόνο τη διδασκαλία της φιλοσοφίας ή των φιλοσόφων, αλλά στοχεύει στην όσο το δυνατόν μεγαλύ­ τερη διεύρυνση του ερωτηματολογίου τους. Ακολουθώντας αυ­ τή τη διαδικασία, κινητοποιούμε την ικανότητά τους να διατυπώ­ νουν συλλογισμούς, αναπτύσσουμε τη διάθεσή τους για στοχα­ σμό, τα προετοιμάζουμε να ζήσουν σε έναν κόσμο μέσα στον οποίο πρέπει πολύ συχνά να δρούμε χωρίς να έχουμε απαντήσεις στα ερωτήματά μας. Τα καθιστούμε ευφυή, βαθυστόχαστα… φι­ λοσόφους, δηλαδή φίλους της σωφροσύνης. Τα παιδιά συνάπτουν ήδη από την πολύ νεαρή ηλικία μια εν­ διαφέρουσα σχέση με τον χρόνο, ανακαλύπτουν και αποδέχονται τη διάρκεια που είναι απαραίτητη στην επεξεργασία, κάτι που αποτελεί αντιστάθμισμα στην παρορμητική ιδεολογία «όλα, εδώ και τώρα», η οποία κυριαρχεί στην εποχή μας. Αυτή η διαδικασία μεταμορφώνει επίσης τη σχέση του παιδιού με τον χώρο: Όσο πιο πολύ διευρύνει τη σφαίρα των αναφορών του, τόσο περισσότερο κατορθώνει να αντιληφθεί όλα όσα το ξεπερνούν, όλα αυτά που το υπερβαίνουν, πράγμα που του επιτρέπει μια πολύτιμη μετατό­ πιση του κέντρου βάρους σε σχέση με την τάση του ατομικισμού η οποία επικρατεί στις μέρες μας. Όσο πιο ανοιχτό είναι σε ό,τι δεν είναι ο εαυτός του, δηλαδή στους άλλους, τόσο μεγαλύτερη πρό­ σβαση θα έχει στον πλούτο του ίδιου του του είναι. Όσο περισ­ σότερο συνηθίσει σε αυτές τις αδιάκοπες κινήσεις ανάμεσα στους άλλους και στον εαυτό του, τόσο πιο εύκολα θα γίνει ένα άτομο ικανό να εξελίσσεται συνεχώς. Για τη φιλοσοφία, το ανθρώπινο ον διαπερνάται απ’ άκρον εις άκρον από το γίγνεσθαι. Δεν είμα