Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΊΗΣΗ 37 πολύ τη δύναμη των αριστοκρατών να διατηρήσουν τη δουλοπαροικία. Από το 1450 ως το 1600, οι πραγματικοί μισθοί έπεσαν ξανά στο επί- πεδο του 100, όπου και παρέμειναν έως το 1800. 2 Οι θεραπείες που πρότεινε ο Μάλθους –ορθοδοξία, μοναρχία, πα- τριαρχία– δεν συνέβαλαν στη βελτίωση του αναπόφευκτα θλιβερού βιοτικού επίπεδου της Αγροτικής Εποχής. Τα πράγματα βελτιώθηκαν κάπως το 1870, τουλάχιστον στην Αγγλία. (Θυμίζουμε όμως πως η Αγγλία του 1870 ήταν με διαφορά το πλουσιότερο βιομηχανικό κράτος και μακράν η πιο εκβιομηχανισμένη οικονομία του πλανήτη.) Το 1870, η τιμή του δείκτη των πραγματικών μισθών των Άγγλων οικοδόμων του Κλαρκ έφτασε το 170. Αλλά κάποιοι δεν εντυπωσιάζονταν τόσο εύκολα: Θυμάστε τον Τζον Στιούαρτ Μιλ; Όσοι στοιχημάτιζαν έξυπνα έβλεπαν πως ακόμη δεν είχε σημειωθεί κάποια τεκτονική μετακίνηση στο ανθρώπινο πεπρωμένο. Ο Τζον Στιούαρτ Μιλ και η συντροφιά του είχαν κάποιο δίκιο. Είχε ελαφρύνει η Βιομηχανική Επανάσταση του 1770-1870 τον μόχθο της συντριπτικής πλειονότητας της ανθρωπότητας – έστω και μόνο στη Βρετανία, τη χώρα που βρισκόταν στην αιχμή του δόρατος; Αμφίβολο. Είχε αναβιβάσει ουσιωδώς το βιοτικό επίπεδο της συντριπτικής πλειο­ νότητας – έστω και μόνο στη Βρετανία; Λίγο. Σε σύγκριση με το πώς ζούσε η ανθρωπότητα πριν από την επανάσταση, επρόκειτο σίγουρα για μεγάλη αλλαγή: ο ατμός, το ατσάλι, οι ηλεκτρικοί αργαλειοί και τα καλώδια του τηλέγραφου είχαν προσφέρει ανέσεις σε πολλούς και περιουσίες σε λίγους. Αλλά ο τρόπος ζωής των ανθρώπων δεν είχε αλλάξει. Και οι κίνδυνοι που παραμόνευαν ήταν χειροπιαστοί. Ακόμα και το 1919, ο Βρετανός οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς έγραφε πως, παρότι ο Διάβολος του Μάλθους είχε «δεθεί χειροπόδαρα και φυλακιστεί», η καταστροφή που είχε φέρει ο Α ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος μπορεί να τον «εξαπέλυε ξανά». 3 Η εμμονή με τα τρόφιμα είναι απολύτως λογική για τους πεινασμέ- νους. Από το 1000 π.Χ. μέχρι το 1500 μ.Χ., ο ανθρώπινος πληθυσμός, που περιοριζόταν από την έλλειψη θερμίδων, είχε αυξηθεί με ρυθμό χελώνας, κατά 0,09% τον χρόνο, φτάνοντας από τα 50 εκατομμύρια στα 500. Υπήρχαν πάμπολλα παιδιά, αλλά υποσιτίζονταν, κι έτσι δεν επιβίωναν αρκετά ώστε ο συνολικός πληθυσμός να αυξηθεί αισθητά.