Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΥΤΟΠΙΑ 58 γκόσμιο βορρά) και αυτή που έπαιρνε (στο μέρος του κόσμου που θα αποτελούσε τον παγκόσμιο νότο, που εκβιομηχανίστηκε πολύ λιγότερο, σε κάποιες περιοχές σχεδόν καθόλου, ενώ σε άλλες μάλιστα αποβιο- μηχανίστηκε). 24 Η βορειοδυτική Ευρώπη απέκτησε τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτη- μα στην παραγωγή αγαθών. Και οι φυσικοί πόροι στην περιφέρεια έγιναν επίσης πιο πολύτιμοι: ο χαλκός, ο άνθρακας, ο καφές, όλα τα ορυκτά και γεωργικά προϊόντα μπορούσαν να μεταφερθούν με τον σιδηρόδρομο στα λιμάνια και να φορτωθούν στα ατσαλένια, ατμοκίνη- τα, ποντοπόρα κύτη που περίμεναν εκεί. Η οικονομία της αγοράς αντέ- δρασε, καθώς η γνώση μεταδιδόταν μέσα από χάλκινα σύρματα. Ο βιομηχανικός πυρήνας ειδικευόταν στην κατασκευή προϊόντων εξαιτίας της προνομιακής του πρόσβασης στις βιομηχανικές τεχνολογίες. Η περιφέρεια ειδικευόταν στα πρωτογενή προϊόντα που οι προσφάτως βελτιωμένες υποδομές της της επέτρεπαν να εξάγει. Η ικανότητα ειδί- κευσης και των δύο είχε τεράστια οικονομική αξία. Το κοινωνικό κέρδος από τις επενδύσεις στην τεχνολογία και τις υποδομές που δημιούργησαν αυτή την παγκόσμια οικονομία στα τέλη του 19ου αιώνα υπήρξε κι αυτό τεράστιο. Ας δώσουμε ένα μόνο παρά- δειγμα: ο οικονομικός ιστορικός Ρόμπερτ Φόγκελ υπολόγισε ότι το κοινωνικό ποσοστό απόδοσης από τον διηπειρωτικό σιδηρόδρομο της Union Pacific έφτανε περίπου το 30% τον χρόνο. 25 Η άνοδος του εμπορίου σήμαινε πως η λογική του συγκριτικού πλεονεκτήματος μπορούσε να εφαρμοστεί ως τα όριά της. Οπουδήπο- τε υπήρχε διαφορά μεταξύ δύο χωρών στην αξία των υφαντών σε σχέση με τα προϊόντα της μεταλλουργίας –και το ίδιο ισχύει για κάθε άλλο ζεύγος αγαθών που δεν χαλάνε–, υπήρχε και η ευκαιρία για κέρ- δος και επιπρόσθετη κοινωνική ευημερία, αρκεί να εξήγες το αγαθό που ήταν σχετικά φτηνότερο στη χώρα σου, εισάγοντας το αγαθό που ήταν σχετικά ακριβότερο. Από τη στιγμή που προέκυπτε, το συγκριτικό πλεονέκτημα έτεινε να διατηρείται για πολύ καιρό. Τα επινοημένα στη Βρετανία αυτόματα μηχανήματα της υφαντουργίας δεν διέθεταν κάποιο χαρακτηριστικό που τα έκανε να λειτουργούν καλύτερα εκεί απ’ ό,τι αλλού. Κι όμως, οι εξαγωγές βαμβακερών υφασμάτων της Βρετανίας αυξάνονταν κάθε δεκαετία από το 1800 μέχρι το 1910, φτάνοντας στο