Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΊΗΣΗ 57 Ο διεθνής οικονομολόγος Ρίτσαρντ Μπόλντουιν αποκάλεσε την ιστορία αυτής της αύξησης από το 1870 έως το 1914 «το πρώτο ξετύ- λιγμα»: τη θεαματική μείωση του κόστους των μεταφορών, που στην ουσία σήμαινε ότι η χρήση και η κατανάλωση των προϊόντων δεν χρειαζόταν πια να λαμβάνει χώρα στην ίδια ζώνη του κόσμου με την παραγωγή τους. Μπορούσες πια να παράγεις αγαθά όπου αυτό ήταν φτηνότερο, να τα μεταφέρεις ανέξοδα, και η χρήση και η κατανάλωσή τους να συμβεί όπου υπήρχε ο πλούτος για να αγοραστούν. 23 Αλλά αυτό επ’ ουδενί δεν κατέστησε τον κόσμο «επίπεδο». Αν έκα- νες οτιδήποτε πιο περίπλοκο από το να αγοράσεις ένα απλό, ευνόητο, εγνωσμένης ποιότητας αγαθό, έπρεπε να επικοινωνήσεις με άλλους ανθρώπους – αυτοί έπρεπε να μάθουν τι θες, εσύ έπρεπε να μάθεις ποια ήταν η παραγωγική τους ικανότητα, κι έπρεπε να βάλετε τα μυαλά σας μαζί για να φτάσετε στον καλύτερο δυνατό συμβιβασμό. Έπρεπε επίσης να τους κοιτάξεις στα μάτια, πρόσωπο με πρόσωπο, για να καταλάβεις εάν μπορούσες να τους εμπιστευτείς, και έως πού. Το «πρώ- το ξετύλιγμα» του Μπόλντουιν σήμαινε πως η παραγωγή μπορούσε, και πράγματι το έκανε, να μεταφερθεί σε απόσταση από τη χρήση και την κατανάλωση, χωρίς όμως να μεταφερθεί στο σημείο εκείνο του δικτύου μεταφορών όπου υπήρχαν οι περισσότερες πρώτες ύλες. Απε- ναντίας, μεταφέρθηκε ολόκληρη σε βιομηχανικές περιοχές, ούτως ώστε οι παραγωγοί να κάνουν οικονομία στα κόστη που σχετίζονταν με τις επικοινωνίες και τις διαβουλεύσεις, τις διαπραγματεύσεις πρόσωπο με πρόσωπο και την εμπιστοσύνη. Τα εργοστάσια άρχισαν να εγκαθίστανται το ένα δίπλα στο άλλο. Αυτό σήμαινε πως παρόμοια συγκέντρωση γνώρισαν το βιομηχανικό εργαστήριο έρευνας και οι καινούργιες ιδέες – και το ακόμα υψηλό κόστος των επικοινωνιών σήμαινε πως οι ιδέες έτειναν να παραμένουν εκεί όπου γεννιούνταν. Τα αγαθά μπορούσαν να μεταφερθούν και να χρησιμοποιηθούν οπουδήποτε στο δίκτυο μεταφορών. Μπορούσαν όμως να παραχθούν φτηνά και αποτελεσματικά μόνο σε συγκεκριμένα μέρη του κόσμου. Έτσι έφτασε ο πλανήτης στο οικονομικό Ελ Ντοράντο του 1914. Και ο παγκόσμιος βορράς εκβιομηχανίστηκε. Το πρόβλημα έγκειτο στο ότι ο πλανήτης άρχισε να διαφοροποιείται από πλευράς εισοδήματος: Η αγορά ήταν αυτή που έδινε (εν προκειμένω στον πα-