Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΊΗΣΗ 45 Τα εργαστήρια και οι εταιρείες χρειάζονταν επιταχυντές για να δια­ δοθούν και να μεταμορφώσουν τον κόσμο. Ο μεγαλύτερος επιταχυντής τους ήταν ολοφάνερος: η παγκοσμιοποίηση. Πριν από το 1700, αυτό που θα αποκαλούσαμε «διεθνές εμπόριο» ήταν ανταλλαγές πολύτιμων τιμαλφών έναντι μετρητών σε πολύτιμα μέταλλα –επρόκειτο για μπαχαρικά, μετάξι, ψυχοτρόπα (όπως το όπιο), φίνες παρασκευές (ατσάλινα σπαθιά, πορσελάνη και άλλα τέτοια), ση- μαντικά και σπάνια ακατέργαστα υλικά όπως ο κασσίτερος (απαραίτη- τος για την κατασκευή μπρούντζου), καλλιέργειες που μεταφέρονταν με πλοία μεταξύ κι εντός αυτοκρατοριών (σιτάρι από την Αίγυπτο και την Τυνησία στη Ρώμη, ρύζι από το δέλτα του ποταμού Γιανγκτσέ στο Πεκίνο)– και έναντι σκλάβων: ανθρώπων που ξεριζώνονταν από το κοινωνικό τους πλαίσιο και τους επιβαλλόταν ο κατώτατος ιεραρχικά ρόλος, με την υποχρέωση να παρέχουν πολλή εργασία έναντι λίγου φαγητού. Οι ανταλλαγές αυτές ήταν ένα σύστημα που λειτούργησε εύ- ρυθμα, ιδίως σε ό,τι αφορούσε την απόκτηση ανέσεων και εξεζητημένων αγαθών για την ελίτ. Αλλά δεν ήταν μια θεμελιώδης δύναμη που κα- θόρισε την οικονομική ζωή (καθόρισε βέβαια τη ζωή εκείνων που τα εμπορικά δίκτυα της εποχής υποδούλωσαν πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση). Αυτό που θα αποκαλούσαμε «διεθνές εμπόριο» μετά βίας αντιστοιχούσε στο 6% της παγκόσμιας οικονομικής ζωής: σχεδόν το 3% της κατανάλωσης μιας τυπικής περιοχής εισαγόταν από αλλού, και περίπου το 3% της παραγωγής μιας τυπικής περιοχής εξαγόταν. Αυτό άρχισε να αλλάζει μετά το 1700. Από το 1700 έως το 1800 κυ- ριάρχησε το εμπορικό τρίγωνο όπλων-σκλάβων-ζάχαρης του Βόρειου Ατλαντικού, μεταμορφώνοντας διά της βίας την Αφρική και την Κα- ραϊβική προς το πολύ χειρότερο, και παίζοντας ρόλο, που συζητείται ως και σήμερα, στη συγκέντρωση και μεταφορά του πλούτου μιας πα- γκόσμιας θαλάσσιας αυτοκρατορίας στη Βρετανία, κάτι που έβαλε τη Βρετανία στο μονοπάτι προς την οικονομία της αγοράς, το μικρό κρά- τος, τη Βιομηχανική Επανάσταση και την παγκόσμια κυριαρχία. Και πάλι όμως, το διεθνές εμπόριο το 1800 δεν ξεπερνούσε το 6% της παγκόσμιας οικονομικής ζωής. Μετά το 1800, το βαμβάκι και τα υφαντά αποτέλεσαν σημαντικές προσθήκες στη λίστα με τα βασικά αγαθά του παγκόσμιου εμπορίου.