Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΊΗΣΗ 43 Βρετανίας, εκφρασμένη σε κάρβουνο, είναι μόλις δυόμισι φορές μεγα- λύτερη. Οι αμερικανικοί σιδηρόδρομοι μετέφεραν κατά μέσο όρο επι- βάτες επί 560 χιλιόμετρα ανά Αμερικανό πολίτη το 1914. Σήμερα, οι αμερικανικές αεροπορικές εταιρείες μεταφέρουν επιβάτες επί 4.800 χιλιόμετρα ανά πολίτη. Κι όμως, το 1914, ολόκληρη η Ευρώπη εκτός από τη Γαλλία βρισκόταν ακόμη υπό την πολιτική και κοινωνική κυριαρ­ χία των γαιοκτημόνων, οι οποίοι, ως επί το πλείστον, έβλεπαν τον εαυτό τους ως απόγονο των ιπποτών που πολεμούσαν για τους βασιλείς με τα σπαθιά τους. Σε σύγκριση με το παρελθόν, αυτό πια ήταν σχεδόν ουτοπία. Πα- γκοσμίως, οι πραγματικοί μισθοί των ανειδίκευτων εργατών το 1914 είχαν αυξηθεί κατά 50% σε σχέση με το 1870. Τέτοιο επίπεδο ζωής είχε να επιτευχθεί από εποχές που προηγήθηκαν ακόμα και της ενα- σχόλησής μας με τη γεωργία. Γιατί κάθε χρόνο από το 1870 κι έπειτα βλέπουμε τόση τεχνολογική και οργανωτική πρόοδο, όση πραγματοποιούνταν κάθε τέσσερα χρόνια από το 1770 έως το 1870; (Ή τόση πρόοδο όση πραγματοποιούνταν κάθε δώδεκα χρόνια από το 1500 έως το 1770; Ή κάθε εξήντα χρόνια πριν από το 1500;) Και πώς η εκτίναξη, που αρχικά είχε συγκρατηθεί στα γεωγραφικά όρια εντός και γύρω απ’ την Ευρώπη, αποτέλεσε πα- γκόσμιο (έστω και με άνιση κατανομή) φαινόμενο; Για να προλογίσουμε την εκτενέστερη ανάλυση που θα ακολουθήσει στο επόμενο κεφάλαιο, ας πούμε πως πεποίθησή μου είναι ότι η απά- ντηση κρύβεται στον ερχομό του βιομηχανικού εργαστηρίου έρευνας, τη μεγάλη σύγχρονη εταιρεία και την παγκοσμιοποίηση, που μετέτρεψε τον κόσμο σε μια ενιαία οικονομία της αγοράς αφοσιωμένη στην επί- λυση των προβλημάτων που η ίδια έθετε στον εαυτό της. Και ως το μεγαλύτερο τέτοιο πρόβλημα αναδείχτηκε η εύρεση ενός τρόπου να επιταχυνθεί ο ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης. Το εργαστήριο και η εταιρεία ήταν αυτά που επέτρεψαν σε ανθρώπους όπως ο Νίκολα Τέσλα και ο Τόμας Έντισον να γίνουν εφευρέτες. Δεν ήταν υποχρεω- μένοι να ενσαρκώνουν παράλληλα τους δέκα άλλους ρόλους που είχαν να αναλάβουν οι προκάτοχοί τους, από τον ιμπρεσάριο ως τον διαχει- ριστή ανθρώπινων πόρων. Το έργο αυτό το ανέλαβε η εταιρεία. Κι αυτό έκανε τεράστια διαφορά. Οι τεχνολογίες που επινοούνταν μπο-