Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΊΗΣΗ 41 του 1870 ήταν κι αυτός απελπιστικά φτωχός. Το 1870, πάνω από τα τέσσερα πέμπτα των ανθρώπων όργωναν τη γη με τον ιδρώτα να τρέχει στο μέτωπό τους, για να παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων που θα κατανάλωναν οι οικογένειές τους. Το προσδόκιμο ζωής είχε αυξηθεί από ελάχιστα έως καθόλου. Το 1870 εξορύσσονταν πέντε ουγγιές χαλκού ανά άνθρωπο παγκοσμίως· το 2016 εξορύσσαμε 2,5 κιλά ανά άνθρωπο. Το 1870 παραγόταν μισό κιλό ατσαλιού ανά άν- θρωπο παγκοσμίως· το 2016 παράγαμε 175 κιλά ανά άνθρωπο. Άραγε θα συνεχιζόταν η αύξηση των τεχνολογικών ιδεών με τον ίδιο εκείνο ρυθμό του 0,45% τον χρόνο, της περιόδου 1770-1870; Κάθε προηγούμενη άνθηση της ανθρωπότητας είχε μαραζώσει και κα- ταλήξει σε νέα οικονομική στασιμότητα ή, ακόμα χειρότερα, στον Με- σαίωνα των κατακτήσεων. Το Δελχί λεηλατήθηκε από ξένους εισβολείς το 1803 – το Πεκίνο το 1644, η Κωνσταντινούπολη το 1453, η Βαγδά- τη το 1258, η Ρώμη το 410, η Περσέπολη το 330 π.Χ., η Νινευή το 612 π.Χ. Γιατί να μην περιμένει ο κόσμος την ίδια μοίρα και για εκείνη την οικονομική ανάταση του 1770-1870; Γιατί να περιμένει κανείς πως το πεπρωμένο του αυτοκρατορικού Λονδίνου θα διέφερε κάπως; Ο οικονομολόγος Ουίλιαμ Στάνλεϊ Τζέβονς έγινε γνωστός το 1865, όταν ακόμη ήταν άβγαλτος νεαρός, τριάντα τριών ετών, με το The Coal Question [ Το ζήτημα του κάρβουνου ]: σε αυτό ισχυριζόταν πως το εύκο- λα εξορύξιμο κάρβουνο θα εξαντλούνταν εντός μιας γενιάς, τουλάχιστον στη Βρετανία, και τότε τα εργοστάσια απλά… θα σταματούσαν. 7 Κανείς δεν πίστευε περισσότερο στη Βρετανική Αυτοκρατορία από τον Ρά- ντγιαρντ Κίπλινγκ. Και αυτή είχε υπάρξει πολύ καλή για τον Κίπλινγκ – μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου του 1915, όταν καταβρόχθισε τον γιο του Τζον, στον Α ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σκοτώνοντάς τον στα ποτισμένα με αίμα χωράφια έξω από τη γαλλική πόλη της Λιλ. Κι όμως, η αντίδρασή του στην εξηκοστή επέτειο της ανόδου της βασίλισσας-αυτοκράτειρας Βικτορίας στον θρόνο, το 1897, ήταν ένα ποίημα που προφήτευε ότι το Λονδίνο θα ακολουθούσε κι αυτό τη μοίρα της Νινευής, καταλήγοντας με τους στίχους: «Για τις φρενήρεις καυχησιές και τα λόγια τα μεγάλα – Λυπήσου τους ανθρώπους σου, ω Κύριε!». 8 Χωρίς λοιπόν μια περαιτέρω επιτάχυνση –μεγαλύτερη από της Βιο