Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΊΗΣΗ 39 ερχομός της βρετανικής Βιομηχανικής Επανάστασης. Ο ρυθμός αύξη- σης των τεχνολογικών και οργανωτικών ικανοτήτων της ανθρωπότητας έκανε άλλο ένα άλμα προς τα μπρος και σχεδόν τριπλασιάστηκε, από το 0,15% στο 0,45% περίπου τον χρόνο, κι έπειτα σχεδόν εξαπλασιά­ στηκε στην καρδιά της αρχικής Βιομηχανικής Επανάστασης: σε έναν ευλογημένο κύκλο με ακτίνα περίπου 480 χιλιόμετρα γύρω από τους λευκούς βράχους του Ντόβερ στη νοτιοανατολική άκρη της βρετανικής νήσου (συν κάποιες παραφυάδες στη βορειοανατολική Αμερική). Με αυτόν τον πιο γρήγορο ρυθμό, περισσότερα τεχνολογικά θαύματα έγι- ναν κοινότοπα στον Βόρειο Ατλαντικό και ορατά σχεδόν σε κάθε γωνιά του υπόλοιπου κόσμου από το 1770 ως το 1870. Ο παγκόσμιος ρυθμός πληθυσμιακής αύξησης έφτασε σχεδόν το 0,5% τον χρόνο, και για πρώτη φορά η παγκόσμια παραγωγή ενδεχομένως ξεπέρασε τα 3 δο- λάρια τη μέρα, κατά κεφαλήν (σε σημερινές αξίες). Οι αριθμοί είναι σημαντικοί: μάλιστα, είναι το κλειδί. Όπως είπε κάποτε ο οικονομικός ιστορικός Ρόμπερτ Φόγκελ –θυμίζοντας τον προ- προ-θείο μου, τον οικονομικό ιστορικό Άμποτ Πέισον Άσερ-, το μυστι- κό όπλο του οικονομολόγου είναι η αριθμητική. 5 Θυμηθείτε πως εμείς οι άνθρωποι λατρεύουμε τις αφηγήσεις. Οι ιστορίες με ενδιαφέρουσα πλοκή και το κατάλληλο τέλος, με τη δίκαιη τιμωρία και ανταμοιβή, μας συναρπάζουν. Έτσι σκεφτόμαστε. Έτσι καταχωρίζουμε πράγματα στη μνήμη μας. Μα οι ατομικές ιστορίες είναι σημαντικές μόνο αν αφορούν άτομα που φτάνουν σ’ ένα σταυροδρόμι και οι επιλογές τους διαμορ- φώνουν τον ρου της ανθρωπότητας, ή αν αφορούν άτομα που εκπρο- σωπούν απόλυτα ένα μεγάλο μέρος της. Μόνο με την αριθμητική μπο- ρούμε να συμπεράνουμε ποιες ιστορίες είναι αντιπροσωπευτικές και ποιες αποφάσεις έχουν πραγματική σημασία. Οι ξεχωριστές τεχνολο- γίες είναι κι αυτές σημαντικές. Αλλά πιο σημαντικό είναι το ειδικό τους βάρος: ο βαθμός στον οποίο οι άνθρωποι γίνονταν πιο παραγωγικοί στην κατασκευή παλιών πραγμάτων και πιο ικανοί στην κατασκευή καινούργιων. Τα αίτια που οδήγησαν στη Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν προδιαγεγραμμένα. Η επανάσταση δεν ήταν αναπόφευκτη. Ο εντοπισμός όμως των αιτίων της και ο μη αναγκαίος ιστορικά χαρακτήρας της δεν αποτελούν το θέμα του βιβλίου μου. Θεωρητικοί του πολυσύμπαντος