Στον δρόμο προς την ουτοπία - Η οικονομική ιστορία του 20ού αιώνα

ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΥΤΟΠΙΑ 38 Τις χιλιετίες αυτές, το μέσο επίπεδο ζωής των αγροτών και των τεχνιτών άλλαξε ελάχιστα: ξόδευαν σταθερά τη μισή ή και περισσότερη από την ενέργεια και τα χρήματά τους στην εξασφάλιση του κατώτατου ορίου θερμίδων και θρεπτικών στοιχείων. Και τα πράγματα δεν μπορούσαν να είναι αλλιώς. Έτσι τα είχε ορί- σει ο Διάβολος του Μάλθους. Η αύξηση του πληθυσμού κατέτρωγε τα οφέλη των επινοήσεων και των καινοτομιών στην τεχνολογία και την οργάνωση, βελτιώνοντας αισθητά τη μοίρα μόνο της εκμεταλλευτικής ανώτερης τάξης. Και ο μέσος ρυθμός των επινοήσεων και της καινο- τομίας στην τεχνολογία και την οργάνωση ήταν αναιμικός: μόλις 0,04% τον χρόνο. (Θυμηθείτε, ως μέτρο σύγκρισης, πως ο μέσος ρυθμός από το 1870 κι εφεξής θα έφτανε το 2,1% τον χρόνο.) Έτσι ήταν η ζωή ως το 1500, όταν σημειώθηκε η πρώτη μετακίνηση των τεκτονικών πλακών: η Αυτοκρατορική-Εμπορική Επανάσταση. Ο ρυθμός αύξησης των τεχνολογικών και οργανωτικών ανθρώπινων δυ- νατοτήτων τετραπλασιάστηκε: από το 0,04% τον χρόνο, μετά το 1 μ.Χ., στο 0,15% τον χρόνο. Οι ποντοπόρες καραβέλες, οι νέες διασταυρώσεις αλόγων, βοοειδών και προβάτων (και ιδίως του προβάτου Μερίνο), η εφεύρεση της τυπογραφίας, η ανακάλυψη της σημασίας της προσθήκης αζώτου στο υπέδαφος για πιο σταθερές σοδειές των βασικών καλλιερ- γειών, τα κανάλια, οι άμαξες, τα κανόνια και τα ρολόγια που ξεπήδησαν ως το 1650 αποτελούσαν όλα τεχνολογικά θαύματα και υπήρξαν –με την εξαίρεση των κανονιών, και για μερικούς μερικούς των καραβε- λών– πραγματική ευλογία για την ανθρωπότητα. Η ανάπτυξη αυτή όμως δεν έφτανε για να ξορκίσει τον Διάβολο του Μάλθους, που είχε κατα- δικάσει την ανθρωπότητα σε σχεδόν απόλυτη φτώχεια. Η αύξηση του πληθυσμού ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό τον ρυθμό αύξησης της γνώ- σης και εξουδετέρωσε τα οφέλη της. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι πλου- σιότεροι άρχισαν να ζουν καλύτερα. 4 Ο μέσος άνθρωπος, όμως, δεν διέκρινε καμία διαφορά – ή υπέστη και μερικές σοβαρές απώλειες. Η καλύτερη τεχνολογία και οργάνωση έφερε αύξηση στις παντός τύπου παραγωγές – συμπεριλαμβανόμενης της παραγωγής πιο αποτελεσμα- τικών και βάναυσων μεθόδων σκοτωμού, κατάκτησης και υποδούλωσης. Το 1770, μια γενιά προτού ο Μάλθους συγγράψει το Δοκίμιο για την αρχή του πληθυσμού , σημειώθηκε μια ακόμα τεκτονική μετακίνηση: ο