Που είμαστε και που πάμε;

ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΠΑΜΕ; 34 Και πράγματι, κάποιες φορές η χώρα ανταποκρίνεται. Άλλες φο- ρές όμως αντιδρά και το απορρίπτει. Σκεφτείτε το: η Επανάσταση του 1821 υπήρξε σύλληψη μιας χούφτας εμπόρων και διανοουμένων που ήρθαν σε επαφή με την ιδέα του εθνικού κράτους ταξιδεύοντας ή ζώντας στα μεγάλα ευ- ρωπαϊκά κέντρα της εποχής. Η Φιλική Εταιρεία δημιουργήθηκε στην Οδησσό, ο Αδαμάντιος Κοραής ζούσε στο Παρίσι. Οι άν- θρωποι αυτοί κατάφεραν να κινητοποιήσουν τον εντελώς ξένο γι’ αυτούς κόσμο των τοπικών οπλαρχηγών και κοτζαμπάσηδων, ξεκινώντας μια περιπέτεια που αντικειμενικά είχε ελάχιστες πι- θανότητες επιτυχίας. Τελικά όμως ευδοκίμησε, λιγότερο εξαιτίας της αρτιότητας του εγχειρήματος και περισσότερο λόγω μιας συ- γκυρίας που αποδείχθηκε ιδιαίτερα ευνοϊκή. Από την άλλη, ο εσωστρεφής κόσμος πήρε τη ρεβάνς του με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. Σύμφωνα με τον συλλογισμό αυτό, το στοιχείο που καθιστά την Ελλάδα ιδιάζουσα περίπτωση είναι η παρουσία και ο ρόλος της εξωστρεφούς και φιλόδοξης αυτής ελίτ. Αν και όλες οι χώρες διαθέτουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τέτοιες ελίτ, το ει- δικό βάρος που διαθέτει η ελληνική είναι ασυνήθιστο. Αυτό οφεί- λεται σε δύο κυρίως παράγοντες. Από τη μία, ο συνδυασμός της οικονομικής ένδειας και του θαλάσσιου προσανατολισμού ενί- σχυσε από πολύ νωρίς την εξωστρέφεια και έστρεψε προς τα έξω μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Από την άλλη, η εμπέδω- ση της ελληνικής ιστορικής μοναδικότητας από την ελίτ μόχλευ- σε αυτή την πολιτική φιλοδοξία τόσο ως προς το εσωτερικό της χώρας όσο, ιδίως, και ως προς το εξωτερικό. Ο ρόλος του φιλελ- ληνισμού, για παράδειγμα, υπήρξε κομβικός για την έκβαση της ελληνικής Επανάστασης. Την ελληνική Ιστορία είχε κατά νου ο