Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες

ΠΩΣ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ 28 του Αισώπου, αποδείχθηκε ότι, όταν το θέλησαν, δεν ήταν πια εύκολο να απαλλαγούν από αυτόν. Με κάποιες παραλλαγές, η ίδια λίγο πολύ ιστορία έχει επα­ ναληφθεί σε διάφορες χώρες και σε διάφορες περιόδους του 20ού αιώνα. Ο Χίτλερ στη Γερμανία του Μεσοπολέμου, ο Ζε­ τούλιου Βάργκας στη Βραζιλία, ο Αλμπέρτο Φουχιμόρι στο Περού, ο Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα, όλοι ήρθαν στην εξουσία με εκλογές, έχοντας συμμάχους εκπροσώπους του έως τότε πολιτικού κατεστημένου. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι πολιτικές ελίτ πίστευαν ότι η ανάθεση της διακυβέρνησης της χώρας στις «αντισυστημικές» δυνάμεις και στον ηγέτη τους θα οδηγούσε στην «εξημέρωση» και την αφομοίωσή τους, ώστε σύντομα να πάρουν εκείνοι και πάλι στα χέρια τους τα ηνία της χώρας. Ωστόσο, τα σχέδιά τους αποδείχθηκαν μπούμερανγκ· οι υπολογισμοί τους, απόρροια υπερβολικής αυτοπεποίθησης, αλαζονείας αλλά και φόβου για το πολιτικό μέλλον τους, ήταν εσφαλμένοι, κατά κανόνα με μοιραίες συνέπειες ακόμα και για αυτούς που είχαν παραδώσει τα κλειδιά της εξουσίας στον «αντισυστημικό» ηγέτη. Γιατί έμπειροι πολιτικοί έκαναν –και κάνουν– αυτό το σφάλμα; Ως προς αυτό το ερώτημα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο ο Χίτλερ ήρθε στην εξουσία τον Ιανουά­ ριο του 1933. Οι προθέσεις του και η επιλογή του υπέρ των δυναμικών μέσων και μεθόδων θα έλεγε κανείς πως είχαν γίνει φανερές ήδη από το 1923, με το λεγόμενο Πραξικόπημα της Μπιραρίας του Μονάχου, όταν προς στιγμήν ένοπλες ομά­ δες Εθνικοσοσιαλιστών και άλλων εθνικιστών απείλησαν να