Περί ηρώων και τάφων

Π Ε Ρ Ι Η Ρ Ω Ω Ν Κ Α Ι Τ Α Φ Ω Ν 21 σπίτι των παιδικών του χρόνων και, προσπαθώντας ν’ ανοίξει μια πόρτα τη νύχτα, έπεφτε πάνω σε τοίχο. Βέβαια, το πρόσωπό της ήταν σχεδόν ίδιο με της Χεορχίνα: τα ίδια μαύρα μαλλιά με τις πυρρόξανθες ανταύγειες, τα γκριζοπράσινα μάτια της, το ίδιο μεγάλο στόμα της, τα ίδια μογγολικά ζυγωματικά της, το ίδιο λείο και χλωμό δέρμα της. Αλλά εκείνο το «σχεδόν» ήταν φρικτό και ακόμα περισσότερο όταν ήταν διακριτικό και ανεπαί­ σθητο, γιατί έτσι η απάτη γινόταν πολύ βαθύτερη και πιο οδυ­ νηρή. Γιατί δεν αρκούν –σκεφτόταν– τα κόκαλα και η σάρκα για να διαμορφώσουν ένα πρόσωπο και γι’ αυτό εκείνο είναι άπειρες φορές λιγότερο υλικό από το σώμα: προσδιορίζεται από το βλέμ­ μα, από τον μορφασμό του στόματος, από τις ζάρες, απ’ όλο εκείνο το σύνολο από ανεπαίσθητα χαρακτηριστικά με τα οποία εκδηλώνεται η ψυχή μέσα απ’ τη σάρκα. Γι’ αυτόν τον λόγο, τη στιγμή ακριβώς που κάποιος πεθαίνει, το σώμα του μεταμορ­ φώνεται απότομα σε κάτι διαφορετικό, τόσο διαφορετικό που μπορούμε να πούμε «δεν μοιάζει να είναι ο ίδιος άνθρωπος» παρόλο που έχει τα ίδια κόκαλα και την ίδια ύλη που είχε ένα δευτερόλεπτο πριν, ένα δευτερόλεπτο πριν από τη μυστηριώδη στιγμή που η ψυχή αποσύρεται από το σώμα κι αυτό απομένει τόσο νεκρό όπως απομένει ένα σπίτι όταν φεύγουν για πάντα τα πλάσματα που το κατοικούν και, πάνω απ’ όλα, τα πλάσματα που υπέφεραν και αγάπησαν εκεί μέσα. Γιατί δεν είναι ούτε οι τοίχοι ούτε η στέγη ούτε το πάτωμα αυτά που προσδίδουν προ­ σωπικότητα στο σπίτι, αλλά εκείνα τα πλάσματα που το ζουν, με τις συζητήσεις τους, τα γέλια τους, με τους έρωτες και τα μίση τους · πλάσματα που εμποτίζουν το σπίτι με κάτι άυλο αλλά βαθύ, με κάτι τόσο λίγο υλικό όπως το χαμόγελο σ’ ένα πρόσωπο, ακόμα κι αν αυτό εκφράζεται μέσω υλικών αντικειμένων όπως τα χαλιά, τα βιβλία ή τα χρώματα. Γιατί οι πίνακες που βλέπου­ με πάνω στους τοίχους, τα χρώματα με τα οποία έβαψαν τις