Ο τρόπος που μαθαίνουμε

21 1.2 Ένας ορισμός της μάθησης Ο όρος μάθηση χρησιμοποιείται πολύ πλατιά και με διαφορετικές σημασίες. Πολύ γενικά, μπορούν να εντοπιστούν τέσσερις διαφορετικές κύριες σημασίες, οι οποίες αναδύονται πιο συχνά όταν χρησιμοποιείται ο όρος μάθηση με έναν όχι συνηθισμένο τρόπο στην καθημερινή γλώσσα. 1. Πρώτον, ο όρος μάθηση μπορεί να αναφέρεται στα αποτελέσματα των διεργασιών μάθησης που συμβαίνουν στο άτομο. Η μάθηση, εδώ, χρησιμοποιείται εννοώντας αυτό που έχουμε μάθει ή την αλλαγή που έχει συμβεί. 2. Δεύτερον, ο όρος μάθηση μπορεί να αναφέρεται στις διανοητικές διεργασίες που συμβαίνουν στο άτομο και μπορούν να οδηγήσουν σε τέτοιες αλλαγές ή αποτελέ- σματα όπως αυτές που καλύπτονται από τη σημασία 1. Αυτές μπορούν να αποδίδο- νται με τον όρο διεργασίες μάθησης, και συνήθως είναι αυτές οι διεργασίες με τις οποίες ασχολείται η ψυχολογία της μάθησης. 3. Τρίτον, ο όρος μάθηση μπορεί να αναφέρεται τόσο στις διεργασίες αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα άτομα όσο και στο υλικό και κοινωνικό τους περιβάλλον, οι οποίες, άμεσα ή έμμεσα, αποτελούν προϋποθέσεις για τις εσωτερικές διεργασίες μάθησης όπως αυτές καλύπτονται από τη σημασία 2 (και η οποία μπορεί να οδηγήσει στη μάθηση όπως αυτή καλύπτεται από τη σημασία 1). 4. Τέλος, ο όρος μάθηση χρησιμοποιείται πολύ συχνά όχι μόνο στην καθημερινή γλώσσα, αλλά επίσης σε επίσημο και επαγγελματικό πλαίσιο, λίγο πολύ με την ίδια σημασία με τον όρο διδασκαλία . Αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια γενική τάση να συγ- χέουμε τους όρους για τη διδασκαλία και τη μάθηση. Ενώ η σημασία 4 είναι προφανώς ακατάλληλη, οι πρώτες τρεις σημασίες έχουν όλες νόημα και αιτιολογούνται. Αλλά συχνά μπορεί να είναι δύσκολο να δούμε ποια σημα- σία αναφέρεται, και μερικές φορές αυτά τα ζητήματα μπορούν να διακριθούν μόνο θεωρητικά και όχι στην πράξη. Για να ξεπεράσουμε αυτές τις αβεβαιότητες, θα καθο- ρίσω επομένως τη μάθηση ευρέως ως οποιαδήποτε διεργασία που στους ζωντανούς οργανισμούς οδηγεί σε μόνιμη αλλαγή της αντίληψης, η οποία δεν οφείλεται αποκλει- στικά στη βιολογική ωρίμανση ή στη γήρανση . Ο ορισμός μου είναι σκόπιμα πολύ ευρύς και ανοιχτός. Εκφράσεις όπως «οποιαδή- ποτε διεργασία», «ζωντανοί οργανισμοί» και «μόνιμηαλλαγή της αντίληψης» επιλέχτηκαν για να αποφύγω την εισαγωγή μη αναγκαίων περιορισμών. Το κρίσιμο είναι ότι μάθηση σημαίνει αλλαγή που είναι μόνιμη στον έναν ή στον άλλον βαθμό, για παράδειγμα, μέχρι να επικαλυφθεί από νέα μάθηση ή να ξεχαστεί σταδιακά επειδή ο οργανισμός δεν τη χρησιμοποιεί πια. Είναι επίσης κρίσιμο ότι η αλλαγή δεν είναι μόνο ζήτημα ωρίμανσης των δυνατοτήτων που είναι παρούσες στον οργανισμό από πριν, παρόλο που τέτοια ωρί- μανση θα μπορούσε κάλλιστα να είναι προϋπόθεση για να συντελεστεί μάθηση.