Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ

[ 16 ] νάρια μιας ζωής περιέχουν κάποια συμπληρωματική αλήθεια; Όταν πέθανε ο Ρόμπερτ Λιούις Στήβενσον*, η σκοτσέζα πα- ραμάνα του με το επιχειρηματικό μυαλό έπιασε να πουλάει τούφες μαλλιά, τις οποίες διατεινόταν ότι είχε κόψει από το κεφάλι του συγγραφέα σαράντα χρόνια νωρίτερα. Αυτοί που πίστευαν, έψαχναν, γύρευαν μετά μανίας, αγόρασαν αρκετό μαλλί για να γεμίσουν ολόκληρο καναπέ. Αποφάσισα ν’ αφήσω το Κρουασέ για αργότερα. Είχα πέντε μέρες στη Ρουέν, και το παιδικό μου ένστικτο με κάνει ακόμη να φυλάω το καλύτερο για το τέλος. Μήπως η ίδια παρόρμη- ση λειτουργεί και στους συγγραφείς; Κάνε κράτει, κάνε κρά- τει, τα καλύτερα δεν έχουν έρθει ακόμη; Αν είναι έτσι, τότε πόσο προκλητικά είναι τα ανολοκλήρωτα βιβλία. Δύο από αυτά έρχονται αυτομάτως στο μυαλό μου: το Μπουβάρ και Πεκυσέ , όπου ο Φλωμπέρ θέλησε να συμπεριλάβει και να κα- θυποτάξει ολόκληρο τον κόσμο, όλο τον ανθρώπινο μόχθο και όλες τις ανθρώπινες ατέλειες· και το O ηλίθιος της οικογένειας , όπου ο Σαρτρ θέλησε να συμπεριλάβει ολόκληρο τον Φλω- μπέρ: να συμπεριλάβει και να καθυποτάξει τον μεγάλο συγ- γραφέα, τον μεγάλο αστό, τον κακομαθημένο, τον εχθρό, το σοφό. Μια αποπληξία διέκοψε οριστικά το πρώτο έργο· η τύ- φλωση συντόμευσε το δεύτερο. Σκέφτηκα κι εγώ κάποτε να πιάσω να γράφω βιβλία. Oι ιδέες δεν μου ’λειπαν· μέχρι και σημειώσεις κράτησα. Όμως ήμουν γιατρός, παντρεμένος, με παιδιά. Μόνο ένα πράγμα μπορείς να κάνεις καλά: ο Φλωμπέρ το ήξερε αυτό. Αυτό που έκανα εγώ καλά ήταν να είμαι γιατρός. Η γυναίκα μου… πέ- θανε. Τα παιδιά μου σκόρπισαν τώρα πια· μου γράφουν όπο-