Οι Μεγάλοι… μικροί: Οι μουσικοί

19 Σεπτεμβρίου 1949 Πεθαίνει σε ηλικία 45 ετών λόγω περιπλοκών μιας περισφιγμένης κήλης. Δυο ώρες αργότερα γεννιέται ο γιος του Νίκος, μετέπειτα γνωστός σκακιστής. 1946 Παντρεύεται τη Μαρία Παγκαλή κι έναν χρόνο αργότερα γεννιέται ο γιος του Αλέκος, μετέπειτα ζωγράφος. Ο Αυστροβρετανός μουσικολόγος και κριτικός Χανς Κέλερ σε ένα κείμενό του αναφέρει ως κορυφαίους συνθέτες του 20ού αιώνα τα τέσσερα «Σ»: Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, Σκαλκώτα και Σοστακόβιτς. 1933 Η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία καθιστά δύσκολη την επιβίωσή του εκεί. Εγκαταλείπει το Βερολίνο, αφήνοντας πίσω του τα χειρόγραφα 70 περίπου μουσικών έργων (κάποια από αυτά βρέθηκαν μετά τον θάνατό του σε παλαιοβιβλιοπωλεία) κι επιστρέφει στην Αθήνα. Η επανένταξή του στους μουσικούς κύκλους της Αθήνας αποδεικνύεται δύσκολη, καθώς αντιμετωπίζει την καχυποψία και την περιφρόνηση του μουσικού κυκλώματος, επειδή αδυνατούν να κατανοήσουν τις νέες μουσικές προτάσεις του Σκαλκώτα. Ισχυρίζονται ότι γράφει ακαταλαβίστικη μουσική, αντίθετη με τους κανόνες που διδάσκονται στα ωδεία – φτάνουν μάλιστα να λένε πως είναι τρελός. Δουλεύει αρχικά ως ενορχηστρωτής στο Εθνικό Θέατρο και στη συνέχεια ως βιολονίστας, στα τελευταία πρώτα βιολιά αν και δεξιοτέχνης, στην Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών (μετέπειτα Κρατική Ορχήστρα Αθηνών) και στην Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Συνεχίζει να συνθέτει μανιωδώς. Ο Σκαλκώτας πέθανε τελείως άγνωστος. Στην Αθήνα δημιούργησε έναν αξιοθαύμαστο κατάλογο έργων, τόσο σε ποιότητα όσο και σε όγκο, συνθέτοντας πυρετωδώς περισσότερα από 100 έργα μέσα στα 16 χρόνια από την επιστροφή του. Μόνο τρία από τα έργα του εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του, ενώ ελάχιστα έργα από αυτά της αθηναϊκής περιόδου ευτύχησε να τα ακούσει να εκτελούνται δημόσια. Ανακαλύφθηκε ως συνθέτης μετά τον θάνατό του, χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του (Γ. Γ. Παπαϊωάννου, Γιώργος Χατζηνίκος κ.ά.), που μετεξελίχτηκε το 1961 στην «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα» με πρόεδρο τον Μίνω Δούνια, με σκοπό τη διαφύλαξη και τη διάσωση του έργου του. Η μουσική δημιουργία του περιλαμβάνει όλα τα είδη μουσικής, πλην της όπερας. Η ιδιομορφία του ύφους της μουσικής του έγκειται στην πρωτοτυπία της παράλληλης ενασχόλησης με δύο εντελώς διαφορετικά ιδιώματα: της τονικής και της ατονικής μουσικής γλώσσας, σε ανοιχτή συνομιλία με τη νεοκλασική τεχνοτροπία και την εθνική ταυτότητα. Σήμερα, ο Νίκος Σκαλκώτας θεωρείται διεθνώς ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του 20ού αιώνα.