Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία (Γ' Λυκείου)

I 1 Εισαγωγικά Για να κατανοήσουμε τον κόσμο, τον εαυτό μας και τις σχέσεις που διαμορφώνουμε, χρησιμοποιούμε τη γλώσσα. Η γλώσσα, δηλαδή, είναι ένα σύστημα που κατασκευάζει τις σημασίες σε «πραγματικές» περιστάσεις επικοινωνίας, με την έννοια ότι, όταν επικοι- νωνούμε, δεν βάζουμε απλώς κάποιες λέξεις στη σειρά, αλλά δημιουργούμε νοήματα σε συγκεκριμένες συνθήκες (κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο) και στόχους * . Σε κάθε επικοινωνία μας, προφορική ή γραπτή, εγγράφονται τρεις λειτουργίες: η εμπειρία μας από τον κόσμο, οι ρόλοι που υιοθετούμε στην επικοινωνία για τον εαυτό μας και τους άλλους (οι διαπροσωπικές σχέσεις) και ο τρόπος με τον οποίο οργανώνου- με τον λόγο μας (προφορικό ή γραπτό). Όλες αυτές οι λειτουργίες πραγματώνονται μέσω των επιλογών που κάνουμε στη γλώσσα μας. Στην ουσία οι λεξικογραμματικές επιλογές μας είναι αυτές που διαμορ- φώνουν διαφορετικά νοήματα. Έτσι, όταν επικοινωνούμε ή μελετούμε ένα κείμενο, καλό είναι να παρατηρούμε τις ποικίλες επιλογές του ομιλητή/γράφοντος σε επίπεδο λεξιλο- γίου και γραμματικής (λ.χ. τη χρήση ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης, ενικού ή πλη- θυντικού αριθμού, κατάφασης ή ερώτησης κ.ά.). 2 Η κειμενοκεντρική προσέγγιση και η περίσταση επικοινωνίας (επικοινωνιακό πλαίσιο) Βασικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων γλωσσολογικών προσεγγίσεων είναι ότι η με- λέτη της γλώσσας οργανώνεται γύρω από το κείμενο , το οποίο δεν είναι αποκομμένο από την περίσταση επικοινωνίας και από το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο παράγεται και κατανοείται, αφού η γλώσσα δεν είναι μόνο σύστημα αλλά και χρήση. Κάθε ομιλητής, για να επικοινωνήσει, αξιοποιεί παράλληλα δύο ικανότητες: τη γλωσ- σική ικανότητα , που αναφέρεται στη δυνατότητά του να δημιουργεί γραμματικά ορθές προτάσεις, και την επικοινωνιακή ικανότητα , που αποδίδει τη δυνατότητά του να αξιοποιεί τις περιστάσεις επικοινωνίας και να προσαρμόζει κατάλληλα το γλωσσικό του μήνυμα (Τεντολούρης και Χατζησαββίδης, 2014:125). Έτσι, μιλώντας για περίσταση επικοινωνίας αναφερόμαστε στο περικείμενο , σε όλες, * http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko2nd/articles/print/lykoy/index.htm NΕΟΕΛΛΗΝΙΚΉ ΓΛΏΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΊΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 13 NEOEΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ I