Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία (Γ' Λυκείου)

ΘΕΩΡΗΤΙΚΌ ΜΕΡΟΣ NEOEΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 20 NΕΟΕΛΛΗΝΙΚΉ ΓΛΏΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΊΑ | Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ I 4 Πολυτροπικά κείμενα Τις τελευταίες δεκαετίες η εισαγωγή κάθε λογής ψηφιακών τεχνολογιών στη ζωή μας έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη πολυμορφίας στα κείμενα. Το νόημα, δηλαδή, παρά- γεται με μορφές που συνδυάζουν τους γραπτούς – γλωσσικούς τρόπους με οπτικούς, ακουστικούς και χωρικούς τρόπους , λ.χ. εικόνα, φωτογραφία, σχέδιο, σχεδιάγραμ- μα, γράφημα, κόμικ, κινούμενη εικόνα, χάρτες, πίνακες, αφίσες κ.ά. Και ενώ μέχρι πρό- σφατα η γλώσσα με την παραδοσιακή της μορφή ήταν το μοναδικό και κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας, οι νέες τεχνολογίες δίνουν μια νέα διάσταση στον όρο «κείμενο». Έτσι, ανάλογα με τις περιστάσεις ή τις ανάγκες επικοινωνίας, τις προθέσεις ή τις σκοπιμότητες του πομπού, ένας ή περισσότεροι τρόποι κυριαρχούν σε ένα κείμενο, χωρίς όμως να απουσιάζουν τελείως και άλλοι (Kress, 2000). Πολυτροπικό, λοιπόν, είναι το κείμενο που αποτελεί μια σύνθεση επιμέρους μονοτροπικών κειμένων, τα οποία διαπλέκονται και αλληλοεπηρεάζονται. Θα μπορούσαμε να ταξινομήσουμε τα πολυτροπικά κείμενα που συναντούμε στη σχολική εκπαίδευση σε τρεις κατηγορίες : (α) σε κείμενα όπου τον πρώτο ρόλο έχει η εικόνα και ο ρόλος της γλώσσας είναι επεξηγηματικός, (β) σε κείμενα όπου η εικόνα συ- μπληρώνει το νόημα των λέξεων, κυρίως όταν το κείμενο είναι πληροφοριακό, ή ενισχύει το μήνυμα που επιδιώκει να μεταφέρει το κείμενο, συνήθως σε διαφημίσεις ή αφίσες και (γ) σε γλωσσικά κείμενα με διακοσμητικές εικόνες (Van Leeuwen, 2015). Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι, πέρα από τις ικανότητες ανάγνωσης των γλωσσικών πόρων, ο σημερινός αναγνώστης θα πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζει και τις εικόνες , καθώς συνιστούν τον δεύτερο ισοβαρή πόλο της κειμενικής λειτουργίας. Τα βασικά βήματα που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεκλειδώσουμε τον εκφρα- στικό κώδικα της εικόνας είναι: • Παρατηρούμε προσεκτικά ό,τι δηλώνεται ρητά στην εικόνα, έτσι που να μπορού- με να το περιγράψουμε με ακρίβεια. • Αναζητούμε σημάδια τα οποία, κατά τη γνώμη μας, ο δημιουργός της εικόνας έχει βάλει σκόπιμα, για να προσελκύσει την προσοχή μας. Προσέχουμε λ.χ. αν τονί- ζονται ιδιαίτερα κάποια πρόσωπα ή αντικείμενα ή αν υπάρχουν στοιχεία που μας προκαλούν έκπληξη. • Εστιάζουμε την προσοχή μας στα τεχνικά χαρακτηριστικά της εικόνας, προσπαθώ- ντας να αντλήσουμε και αποκεί πληροφορίες για την ερμηνεία μας, λ.χ. στα χρώμα- τα , γιατί έχουν συμβολική διάσταση, αφού τα θερμά (κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο) προσελκύουν το βλέμμα ενώ τα ψυχρά (μπλε, πράσινο) δίνουν την αίσθηση της απόστασης, στα σχήματα , γιατί εκφράζουν διαθέσεις και καταστάσεις, δηλαδή τα τρίγωνα δυναμισμό, τα τετράγωνα λογική, ο κύκλος αρμονία, στο βλέμμα , γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντικό το « ποιος κοιτάει τι ;», δηλαδή ένα βλέμμα προσηλωμένο στον θεατή δηλώνει επαφή, στις χειρονομίες και στις εκφράσεις , γιατί μας δίνουν πληροφορίες για το ήθος των εικονιζομένων.