Νέα σκοτεινή εποχή

ΧΑΣΜΑ 15 τους, κι όσοι κατά συνέπεια έχουν επιχειρηματολογήσει, συχνά αφελώς, υπέρ της ευρύτερης εφαρμογής τους, δεν κινδυνεύουν λιγότερο απ’ την άκριτη εξάπλωσή τους. Αλλά το επιχείρημα υπέρ της κριτικής δεν μπο­ ρεί να προκύψει ούτε από μεμονωμένες απειλές, ούτε απ’ την ταύτιση με τους λιγότερο τυχερούς ή τους λιγότερο μορφωμένους. Στο δίκτυο δεν επαρκεί ούτε ο ατομικισμός ούτε η ενσυναίσθηση. Η επιβίωση και η αλληλεγγύη πρέπει να είναι δυνατές χωρίς την κατανόηση. Ούτε καταλαβαίνουμε, ούτε μπορούμε να τα καταλαβαίνουμε όλα, αλλά είμαστε ικανοί να τα σκεφτόμαστε. Η ικανότητα να σκεφτόμαστε χωρίς να διεκδικούμε, ή ούτε καν να αναζητούμε, την πλήρη κατανόη­ ση, είναι κεντρικής σημασίας για την επιβίωση σε μια νέα σκοτεινή εποχή γιατί, όπως θα δούμε, συχνά είναι αδύνατο να καταλάβουμε. Η τεχνολογία είναι, και μπορεί να είναι, ένας οδηγός και ένας αρωγός αυτής της σκέψης, με τον όρο ότι δεν θα ευνοούμε τα αποτελέσματά της: οι υπολογιστές δεν είναι εδώ για να μας δίνουν απαντήσεις. Είναι εργαλεία διατύπωσης ερωτήσεων. Όπως θα δούμε ξανά και ξανά στο βιβλίο, η βαθιά και συστημική κατανόηση μιας τεχνολογίας μάς επι­ τρέπει συχνά να αναδημιουργούμε τις μεταφορές της προς όφελος άλ­ λων τρόπων σκέψης. Αρχής γενομένης της δεκαετίας του ’50, ένα νέο σύμβολο άρχισε να εμφιλοχωρεί στα διαγράμματα και τα σχέδια των ηλεκτρολόγων μηχανολόγων που ήθελαν να περιγράψουν τα υπό κατασκευή συστή­ ματά τους. Το σύμβολο έμοιαζε μ’ έναν ασαφή κύκλο, μ’ ένα μανιτάρι, ή με μια «φούσκα σκέψης». Τελικά, η μορφή του παγιώθηκε στο σχήμα ενός συννέφου. Ό,τι κι αν επεξεργαζόταν ο μηχανολόγος, μπορούσε να το συνδέσει μ’ αυτό το σύννεφο, κι αυτό ήταν αρκετό για να το κα­ ταλάβει οποιοσδήποτε. Το σύννεφο μπορούσε να είναι ένα σύστημα ενέργειας, μια ανταλλαγή δεδομένων, ένα άλλο δίκτυο υπολογιστών, ή οτιδήποτε. Δεν είχε καμία σημασία. Το σύννεφο ήταν ένας τρόπος μείωσης της περιπλοκότητας: σου επέτρεπε να εστιάζεις σ’ αυτό που βρισκόταν κοντά σου, χωρίς να ανησυχείς για ό,τι συμβαίνει μακρύτε­ ρα. Με την πάροδο του χρόνου, όσο τα δίκτυα μεγάλωναν και διασυν­ δέονταν, το σύννεφο γινόταν όλο και πιο σημαντικό. Τα μικρότερα συστήματα άρχισαν να καθορίζονται απ’ τη σχέση τους με το σύννεφο,