Νέα Ελληνικά (Γ' τάξη ΕΠΑΛ)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ 20 N E A E Λ Λ Η Ν Ι Κ Α Γ΄ 4 O ΠPOΛOΓOΣ KAI O EΠIΛOΓOΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Κύρια αποστολή του προλόγου είναι η δήλωση του θέματος και της θέσης και η προ­ σέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη και κύρια αποστολή του επιλόγου είναι η εμπλουτισμένη με τα νέα στοιχεία που προέκυψαν επαναδιατύπωση της θέσης. Λαμ­ βάνοντας λοιπόν υπόψη τις βασικές αυτές λειτουργίες του προλόγου και του επιλόγου, μπορούμε να επιλέξουμε διάφορους τρόπους για την εισαγωγή και το κλείσιμο του κειμένου. Έτσι: – ο πρόλογος μπορεί να περιέχει α) μια ερώτηση, β) ένα γεγονός, μια είδηση, γ) μια αντίθεση, δ) τη διασάφηση λέξεων-όρων και ε) μια διαπίστωση, – ο επίλογος μπορεί να περιέχει α) τα κύρια συμπεράσματα της ανάπτυξης, β) προτά­ σεις-λύσεις και γ) ερωτήσεις. Κοντά, βέβαια, σ’ αυτούς τους τρόπους υπάρχουν ή μπορούν να εφευρεθούν και πολλοί άλλοι, όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι προσαρμοσμένοι στα γνωρί­ σματα του επικοινωνιακού πλαισίου και του κειμενικού είδους της παραγωγής λόγου. Για παράδειγμα, διαφορετικά θα διατυπωθεί μια ερώτηση στον πρόλογο ενός δοκιμίου και διαφορετικά στον πρόλογο μιας συζήτησης που διεξάγεται στην τάξη. Αυτό σημαί­ νει ότι το επικοινωνιακό πλαίσιο και το κειμενικό είδος επιβάλλουν την ανάγκη χρήσης της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας και του κατάλληλου ύφους. Αξίζει λοιπόν να εξετάσουμε μερικά απ’ τα βασικά γνωρίσματα των κυριότερων κειμενικών ειδών * , που ζητούνται στην παραγωγή λόγου: α. Δοκίμιο Υπάρχουν δύο βασικά είδη δοκιμίου: το δοκίμιο πειθούς (: αποδεικτικό δοκίμιο) και το δοκίμιο στοχασμού (: στοχαστικό δοκίμιο). Και τα δύο περιέχουν κρίσεις και απόψεις γύρω από θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος και ως κύριο γνώρισμα έχουν τη φροντίδα του λόγου. Η διαφορά τους βρίσκεται στην επιδίωξη και τη σκοπιά της ανάπτυξης, στο ύφος γραφής και την οργάνωση των ιδεών. – Δοκίμιο πειθούς. Επιδίωξη του συγγραφέα είναι η πειθώ και η υλοποίησή της γίνεται από αντικειμενική σκοπιά και με τη χρήση λογικών κυρίως μέσων πειθούς. Οι ιδέες οργανώνονται με λογική σειρά και βάσει κάποιου λογικού σχεδίου: στην * Για χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων κειμενικών ειδών βλ. τις απαντήσεις που προτείνουμε στην «Παραγωγή Λόγου» του σχολικού βιβλίου.