Μπροστά σε αλλότριο ρόπτρο

| 13 ΠΡΟΟΙΜΙΟ Η ποίηση ως τροφός της κριτικής ανάγνωσης Δ εν χρειάζεται νομίζω να ανατρέξουμε σε γνωστά, μείζονος σημασίας παραδείγματα από την ελληνική λογοτεχνία, την παλαιότερη και τη νεότερη, για να επαναλάβουμε κάτι που άλλωστε αποτελεί έναν κοινό τόπο στα γράμματά μας: ότι η επαρκής κριτική λογοτεχνική ανάγνωση που αναλαμβάνει να εστιαστεί σε κεί- μενα ποίησης, πεζογραφίας ή μιας άλλης συγγενικής ή μη τέχνης, βασισμένη πάντως στην παιδεία, στις γνώσεις και στην ευαισθησία της, είναι αδύνατο να μην διαθέτει ως δημιουργική προϋπόθεση του κριτικού λόγου της μια μορφή βαθύτερης σχέσης με το κείμενο με το οποίο συζητά. Με άλλα λόγια, είναι αδύνατο να μην έχει ο λόγος της μια μορφή οργανικής συνάφειας μ’ αυτό! Σε παλαιότερες εποχές, λ.χ. στα χρόνια του κλασικισμού, ήταν πολύ πιο έντονη η αυταπάτη των στεγανών, σύμφωνα με την οποία ήταν αδιανόητη κάθε διαπίδυση ανάμεσα στα είδη της λογοτεχνίας. Ένας φόβος όμως που μάλλον ήταν παρεπόμενο της απόλυτης πίστης στον ορθό λόγο, καθώς γνωρίζουμε από την ιστορία των γραμμάτων ότι οι περιορισμοί και οι αποκλεισμοί εμφανίζονται πανίσχυροι τις εποχές κατά τις οποίες επιβάλλονται τα κάθε λογής ιερατεία: θρησκευτικά, πολιτικά, ιδεολογικά. Αυτή ακριβώς η διαπίδυση, ως φαινόμενο που ξεπερνά τα όρια των ειδών, επανεμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ού, μέσα από τα μανιφέστα των κινημάτων του μοντερνισμού. Η σύγκλιση έκτοτε των διαφόρων μορφών τέχνης συνέβαλε στο να διασαλευτούν τα χαρακτηριστικά ταυτότητας των δημιουργών. Αν μάλιστα θεωρήσουμε τη λογοτεχνική κριτική ένα είδος λογοτεχνικής δημιουργίας, ενισχυμένο επιπλέον μ’ έναν γνωσιακό οπλισμό που τη βοηθά στο διαλογικό της εγχείρημα, τότε δεν είναι δύσκολο να ορίσουμε κείμενα όπως αυτά που συνιστούν το Μπροστά σε αλλότριο ρόπτρο του ποιητή αλλά και φιλολόγου Στάθη Κουτσούνη. Ομολογώ ότι κάποια από τα σύντομα ή εκτενή κριτικά κείμενα του βιβλίου αυτού δεν τα γνώριζα · έτυχε όμως να γνωρίζω καλύτερα από σχετικά νωρίς την εισφορά του Κουτσούνη στο ποιητικό προσκήνιο των τελευταίων σαράντα περίπου ετών, και αναποδογυρίζοντας λίγο τα δεδομένα θα μπορούσα να πω ότι ο ποιητής προϊδέαζε για τον επερχόμενο κριτικό, καθώς η διάσταση της δουλειάς του που σκίαζε και εξακολουθεί να σκιάζει όσα γράφει είναι μάλλον της λόγιας παρατήρησης, της δρα- ματικής απόγευσης, της στοχαστικής ενατένισης του μοιραίου αναπόφευκτου και όχι του εκρηκτικού λυρικού συναισθήματος. Μετακομίζοντας τα ποιητικά προς τα κριτι- κά, δεν είναι νομίζω δύσκολο να υποστηρίξω ότι το Μπροστά σε αλλότριο ρόπτρο , για το οποίο και ο λόγος, αν και υποδηλώνει ως τίτλος μια αμφίθυμη στάση, δηλαδή την πλάγια επισήμανση του ίδιου του Κουτσούνη προς τον τυχόντα αναγνώστη του ότι