Μπροστά σε αλλότριο ρόπτρο

Σοφοκλησ 24 | Με την πάροδο του χρόνου τα διαλογικά-θεατρικά στοιχεία διευρύνθηκαν, ενώ ο ρόλος του χορού περιοριζόταν, μέχρι που κατέληξε να τραγουδάει άσμα- τα άσχετα με τον Διόνυσο, κι έτσι η τραγωδία έπαιρνε την οριστική της μορφή ως θεατρικό είδος. Πολυθρύλητος είναι ο ορισμός που δίνει ο Αριστοτέλης για την τραγωδία στο περίφημο έργο του Περ ὶ Ποιητικ ῆ ς (1449b24-28): « Ἔ στιν ο ὖ ν τραγ ῳ δία μίμησις πράξεως σπουδαίας κα ὶ τελείας, μέγεθος ἐ χούσης, ἡ δυσμέν ῳ λόγ ῳ , χωρ ὶ ς ἑ κάστ ῳ τ ῶ ν ε ἰ δ ῶ ν ἐ ν το ῖ ς μορίοις, δρώντων κα ὶ ο ὐ δι’ ἀ παγγελίας, δι’ ἐ λέου κα ὶ φόβου περαίνουσα τ ὴ ν τ ῶ ν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.» Ο όρος τραγωδία προέρχεται ετυμολογικά από τις λέξεις τράγος + ἀ είδω. Η σημασία του δεύτερου συνθετικού είναι αυτονόητη. Το πρώτο συνθετικό μπορεί να δικαιολογηθεί: ή από τον τράγο που προσφερόταν ως έπαθλο στους νικητές των πρωιμότερων αγώνων ή από τις δορές τράγων που φορούσαν οι χορευτές των παραστάσεων ή ακόμη από τον τράγο που θυσίαζαν στο πλαίσιο των παλαιότερων αγροτικών ιεροτελεστιών, από τις οποίες εξελίχθηκε η τρα- γωδία. Και οι τρεις εκδοχές είναι κάπως αυθαίρετες και χωρίς ισχυρή επιστη- μονική στήριξη. Οι παραστάσεις των τραγωδιών συνδέονταν με το θέατρο του Διονύσου στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Είχαν χαρακτήρα αγωνιστικό (δραματικοί αγώνες), γιατί αναδεικνύονταν και βραβεύονταν τα καλύτερα έργα. Τα θέματα των τρα- γικών μύθων αντλούσαν οι ποιητές κυρίως από τη μυθολογία και την ιστορία. Οι τρεις μυθικοί κύκλοι ήταν ο θηβαϊκός, ο αργοναυτικός και ο τρωικός. Βασικός συντελεστής της παράστασης ήταν ο ποιητής, ο οποίος σε κάθε δραματικό αγώνα δίδασκε τρεις τραγωδίες κι ένα σατυρικό δράμα. Ο ποιητής είχε πολλα- πλούς ρόλους: ήταν ο συγγραφέας, ο σκηνοθέτης, ο μουσικοσυνθέτης, ο χορο- γράφος, ο σκηνογράφος και τουλάχιστον στα πρώτα δράματα και ο ερμηνευτής. Τη δαπάνη για τη διδασκαλία κατέβαλλαν πλούσιοι Αθηναίοι, οι χορηγοί. Οι παραστάσεις είχαν προσλάβει χαρακτήρα εθνικό και τις παρακολουθούσε σύσ- σωμος ο δήμος. Το κράτος μάλιστα είχε φροντίσει να χορηγήσει στους άπορους πολίτες το αντίτιμο των εισιτηρίων (θεωρικά). Επί τρεις ημέρες οι Αθηναίοι ζούσαν την ένταση των δραματικών αγώνων, η ατμόσφαιρα των οποίων ήταν πιο κοντά στη θρησκευτική τελετή παρά στο ψυχαγωγικό θέαμα. H τραγωδία είναι ένα ιστορικό γεγονός στενά συνδεδεμένο στον χώρο και στον χρόνο με τις συγκεκριμένες κοινωνικές και πνευματικές συνθήκες της πόλης-κράτους της Αθήνας του 5ου αι. π.Χ. Ο μύθος εξετάζεται από τη ματιά του πολίτη, εξετάζεται όμως και η ίδια η πολιτεία σε ορισμένες από τις βασικές αρχές της. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η τραγωδία είναι η ίδια η πόλη, που γίνεται θέατρο και παίζεται μπροστά στους πολίτες της. Βέβαια, ο ήρωας του