Μια ιστορία του 20ού αιώνα: Ο αιώνας των μεγάλων αλλαγών

44 στε παγιδευμένοι στα πλαίσια αναφοράς τα οποία χρησιμοποιούμε για να κατανοούμε τον συνηθισμένο κόσμο, ανίκανοι να ξεφύγουμε και να δούμε τα πράγματα υπό την ανώτερη μαθηματική προοπτική του Αϊνστάιν υπό την οποία οι αντιφάσεις εξαφανίζονται. Αυτό στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι, στην καλύτερη περίπτωση, η υιοθέτηση μιας πιο περιορισμένης οπτικής την οποία είναι δυνατόν να κατανοήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε ως αναλογία για να κατορθώσουμε να φανταστούμε τον χωροχρόνο. Ας φανταστούμε έναν επίπεδο δισδιάστατο κόσμο στον οποίο υπάρχει μήκος και πλάτος, αλλά δεν υπάρχει ύψος. Ο βικτοριανός δάσκαλος Έντγουιν Άμποτ Άμποτ έγραψε μια υπέροχη νουβέλα για έναν τέτοιο κόσμο, τον οποίο ονόμασε Flatland ( Επιπεδοχώρα * ). Ακό- μα και αν δεν γνωρίζετε το βιβλίο, μπορείτε να συλλάβετε εύκολα έναν τέτοιο κόσμο κρατώντας μπροστά σας ένα κομμάτι χαρτιού και εικάζοντας ότι ζουν σε αυτό διάφορα πλάσματα. Αν αυτό το κομμάτι χαρτιού ήταν ένας κόσμος στον οποίο κατοι- κούσαν επίπεδα όντα, όπως στην ιστορία του Άμποτ, αυτά δεν θα ήξεραν ότι κρατάτε το χαρτί στο χέρι σας. Δεν θα μπορούσαν να κατανοήσουν τον τρισδιάστατο κόσμο, αφού δεν ξέρουν την έννοια του «επάνω». Αν κάμπτατε και διπλώνατε το χαρτί, δεν θα το αντι- λαμβάνονταν, επειδή δεν θα είχαν καμία αίσθηση της διάστασης στην οποία θα συντελούνταν αυτές οι αλλαγές. Δεν θα ανησυχούσαν, αφού τα πάντα θα τους φαίνονταν επίπεδα. Τώρα φανταστείτε ότι διπλώνετε το χαρτί και το κάνετε σωλήνα. Και πάλι οι μικροί επίπεδοι φίλοι μας δεν θα αντιληφθούν τίποτα. Όμως, όταν ανακαλύψουν πως περπατώντας για ώρα προς μία κα- τεύθυνση δεν φτάνουν πια στο τέλος του κόσμου αλλά αντιθέτως επιστρέφουν εκεί από όπου ξεκίνησαν, θα αιφνιδιαστούν. Αν ο δισ- * Flatland: Η Επιπεδοχώρα , μτφρ. Φ. Μοράκη, Αιώρα, Αθήνα, 2008. ( Σ.τ.Ε. )