Μητέρες: Μια αντισυμβατική ιστορία

Η ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΩΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 21 μερα κυρίως χάρη σε σύγχρονους δημογράφους που εργάζονται αντί- στροφα, από το παρόν προς το παρελθόν μας. Για έναν άτεκνο, τα νούμερα αυτά μπορεί να φαντάζουν τρομερά ψυχρά και άπιαστα, ακόμα και αποθαρρυντικά. Οι σύγχρονοι δημογράφοι, που μετράνε και αναπαριστούν, δείχνουν ότι τα νούμερα αυτά άλλαξαν με τον καιρό και ο μέσος όρος των εφτά-οχτώ παιδιών στη Βόρεια Αμερι- κή του 17ου και του 18ου αιώνα, ή των τεσσάρων-πέντε παιδιών στη Βρετανία, στα τέλη του 20ού αιώνα είχε πέσει στα 2,2 παιδιά ή και ακόμα χαμηλότερα, και στις δύο χώρες. Τα νούμερα αυτά τα ξεδιάλεξαν και τα συγκέντρωσαν από δυτικές κυρίως πηγές: τοπικές απογραφές, οικογενειακές ιστορίες, διαθήκες, αρχεία εκκλησιών και στη συνέχεια, από τον 19ο αιώνα, από εθνικές έρευνες. Κάνω μια παύση και παίρνω μια ανάσα μπροστά στο πρώτο νούμερο που αντιπροσωπεύει τη Βόρεια Αμερική: έναν μέσο όρο, σχεδόν, ένα στιβαρό 8. 3 Μπορούν, αναρωτιέμαι, τα νούμερα να έρθουν στο προσκήνιο, να μπλεχτούν μέσα στη βράση της καθημερινότητας; Η μεταβατική περίο­ δος της γονιμότητας, όπως στεγνά την ονομάζουν οι δημογράφοι, απο- τελεί σίγουρα τη μεγαλύτερη αλλαγή που διαμόρφωσε τη μητρότητα από τον 17ο αιώνα και μετά. Αν υποθέσουμε ότι όντως υπάρχει κυ- ρίαρχο αφήγημα σε σχέση με τη μητρότητα, τότε η αλλαγή στις πιθα- νότητες, από μεγαλύτερες οικογένειες σε μικρότερες, είναι ό,τι πιο κοντινό μπορούμε να έχουμε σε αυτό. Οι μέσοι όροι –από 8 ή 5 έως 2,2– υποδεικνύουν τρεις ευρύτατες αλλαγές στις προσδοκίες, μια τριλογία μεταβολών ως προς το τι θα μπορούσε να περιμένει ένας άνθρωπος από το μέλλον του: Από την κύηση… στην ανατροφή. Ή, πιο περιφραστικά, το «πριν» των πολλών αλλεπάλληλων κυήσεων και τοκετών (αλλά και της ζωής με ένα σώμα που έχει σημαδευτεί από αυτά) και το «μετά» των λίγων. Το «πριν» της μητρότητας ως συλλογής παιδιών, με τη μητρική προσο- χή να διασπάται και να διαιρείται, και το «μετά» της εντατικής ανατρο- φής ενός παιδιού ή, τέλος πάντων, λίγων… όχι ότι στη συγκεκριμένη φάση μπορώ να το φανταστώ, ούτε καν αυτό.