Μελετώντας και διδάσκοντας την Ελληνική Επανάσταση στο σύγχρονο σχολείο

19 2 Η Δ ιδασκαλία της Ο θωμανικής Ι στορίας Σ οφία Λ άιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμ. Ιστορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο Έ χω την τύχη να διδάσκω την ιστορία της οθωμανικής αυτοκρατορίας τόσο ως υποχρεωτικό όσο και ως μάθημα επιλογής σε ένα τμήμα στο οποίο δεν είναι ανά- γκη να εξηγηθεί το αυτονόητο, ότι δηλαδή δεν είναι δυνατή η μελέτη και διεξα- γωγή έρευνας με αντικείμενο τους χριστιανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας, παραβλέποντας το γεγονός ότι οι πληθυσμοί αυτοί δρούσαν ως οργανικό τμήμα μιας αυτοκρατορίας. Είναι όμως μόνο αυτό η οθωμανική ιστορία; Προφανώς όχι. Η προσαρμοσμένη στα ερευνητικά ερωτήματα της νεοελληνικής ιστορίας αντιμετώπιση μιας αυτο- κρατορίας, που υπήρξε για αιώνες παγκόσμια δύναμη σε Ανατολή και Δύση, αδι- κεί το αντικείμενο της οθωμανικής ιστορίας, αλλά και περιορίζει την οπτική της ανάλυσης των μη μουσουλμανικών πληθυσμών. Δεν μπορεί, λ.χ., να μην αναδει- κνύονται στη διδασκαλία οι ισλαμικές, ιρανικές, μογγολικές και βυζαντινές επιρ- ροές στη διαμόρφωση των θεσμών, ο βαθμός διείσδυσης των θεσμών και αποδο- χής τους από τους μουσουλμανικούς και μη πληθυσμούς, η μόνιμη διάσταση μεταξύ θεωρίας (δηλαδή κρατικής και ισλαμικής ρητορικής) και κοινωνικής πραγ- ματικότητας μέσα από παραδείγματα, π.χ. οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των θρη- σκευτικών ομάδων, και, τέλος, η πλούσια πολιτισμική παραγωγή των Οθωμανών σε επίπεδο υψηλής και λαϊκής κουλτούρας. Όταν είχα ξεκινήσει πριν από περίπου δύο δεκαετίες τη διδασκαλία, θυμάμαι ότι προκαλούσε εντύπωση στους φοιτητές η συχνότητα προσφυγής χριστιανών στο οθωμανικό ιεροδικείο για ζητήματα για τα οποία υπήρχε η –θεσμικά ανα- γνωρισμένη– εναλλακτική της χρήσης των αντίστοιχων εκκλησιαστικών και κοι- νοτικών θεσμών. Όμως ακόμα πιο έντονη έκπληξη και καχυποψία προκαλούσε η επισήμανση ότι η οθωμανική ποίηση αξίζει μελέτης αυτή καθαυτή, γιατί ξε-