Μαζί: Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για τον 21ο αιώνα

ΜΑΖΙ: ΕΝΑ ΝΕΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ 26 βόλαιο μετατοπίστηκε προς τις υποχρεώσεις του πολίτη και προς όλα όσα οφείλουμε ο ένας στον άλλο. Στο The Theory of Moral Sentiments * ο Άνταμ Σμιθ, του οποίου η σκέψη έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης οικονομίας, έκανε λόγο για την ανάγκη «κύκλων κατανόησης», με βάση τους οποίους τα άτομα που φρόντιζαν για το συμφέρον τους φρόντιζαν παράλληλα και για την ευζωία των άλλων. 9 Σύμφωνα με τον Σμιθ, η κοινωνική αλληλεγγύη που καλλιεργεί η κατανόηση διέ- πεται από ηθική, πολιτική και οικονομική λογική. 10 Η ηθική λογική είναι ότι σε κάθε κοινωνία τα άτομα έχουν στοιχειώδεις ανάγκες –όπως η πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη και ασφάλεια, το ει- σόδημα που αποτρέπει τον αποκλεισμό τους από την κοινωνία, η εκπαίδευση που επαρκεί για να βρουν εργασία και να φέρονται ως ενημερωμένοι πολίτες– που θα ήταν ηθικό λάθος να μην ικανοποιού­ νται. Η πολιτική λογική για την κοινωνική αλληλεγγύη είναι ότι, για να λειτουργήσουν οι δημοκρατίες, οι πολίτες πρέπει να έχουν κοινές εμπειρίες, ώστε να αισθάνονται ότι έχουν και κοινό σκοπό. 11 Τέλος, η οικονομική λογική είναι ότι η από κοινού αντιμετώπιση των κινδύ- νων για πράγματα όπως η ασθένεια, η ανεργία και οι συντάξεις για μεγάλο αριθμό πολιτών είναι πιο αποδοτική από την προσπάθεια να εξασφαλιστεί κάθε άτομο μόνο του. Στην οπτική του Σμιθ υπάρχουν επίσης όρια στην κατανόηση και στις προσδοκίες του ατόμου, καθώς και μια απροθυμία να μοιράζονται οι κίνδυνοι όταν τα άτομα συμπεριφέρονται «άσχημα». Αυτό ισχύει και σήμερα. Οι κίνδυνοι που δεν μπορούν να αποδοθούν σε ευθύνη του ίδιου του ατόμου –μια αναπηρία ή η απώλεια εργασίας εξαιτίας ατυχήματος ή κάποιου ξαφνικού οικονομικού κραδασμού– είναι εκεί- νοι που οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να μοιραστούν. Αν, αντίθετα, οι απώλειες προέρχονται από το κάπνισμα ή από οδή- γηση υπό την επήρεια αλκοόλ ή την κακή απόδοση στην εργασία, πολλοί πιστεύουν ότι τα άτομα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις συ- νέπειες των πράξεών τους. Την ίδια στιγμή, άλλοι υποστηρίζουν ότι * Στα ελληνικά κυκλοφορεί με τίτλο Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων , μτφρ. Διονύσης Δρόσος, εκδόσεις Παπαζήση, 2012.